SKKN Sử dụng phương pháp tích hợp liên môn kết hợp với một số kỹ thuật dạy học hiện đại trong bài giảng Hóa học 8

 PHẦN A: ĐẶT VẤN ĐỀ
I. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI
 Đổi mới phương pháp dạy học là một trong những nhiệm vụ quan trọng hàng 
đầu hiện nay của ngành Giáo dục và đào tạo Việt Nam. Nghị quyết Hội nghị lần thứ 
tám của Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam Khóa XI khẳng định: 
"Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy và học theo hướng hiện đại; phát huy 
tính tích cực, chủ động, sáng tạo và vận dụng kiến thức, kỹ năng của người học; khắc 
phục lối truyền thụ áp đặt một chiều, ghi nhớ máy móc".
 Mục tiêu của hóa học, ngoài những kiến thức, kỹ năng cơ bản học sinh cần 
đạt được thì phải chú ý nhiều tới việc hình thành các kỹ năng vận dụng kiến thức, 
tiến hành nghiên cứu hóa học như: Quan sát, phân tích, tư duy, phân loại, ghi chép, 
thông tin, đề ra giả thuyết khoa học, giải quyết vấn đề, tiến hành thí nghiệm từ đơn 
giản đến phức tạp... để học sinh tự phát hiện và giải quyết một cách chủ động sáng 
tạo các vấn đề liên quan về hóa học. Để được như vậy, đòi hỏi người giáo viên phải 
không ngừng nâng cao trình độ và đổi mới phương pháp dạy học. Đổi mới được hiệu 
quả trong bài giảng nhằm phát huy tính tư duy sáng tạo của học sinh. Giáo viên cần 
phải sử dụng phương pháp tích hợp liên môn kết hợp với một số kỹ thuật dạy học 
phù hợp với từng nội dung bài học, từng đối tượng học sinh trong lớp. Giúp học sinh 
trở thành những con người chủ động, sáng tạo, độc lập, tự mình tham gia học tập ở 
mức độ cao nhất. 
 Kỹ thuật dạy học là những biện pháp, cách thức hành động của giáo viên và 
học sinh trong các tình huống hành động nhỏ nhằm thực hiện và điều khiển quá 
trình dạy học nói chung, trong dạy học môn hóa học nói riêng. Các kỹ thuật dạy 
học là những đơn vị nhỏ nhất của phương pháp dạy học. Ngày nay mỗi giáo viên 
cần chú trọng phát triển và sử dụng các kỹ thuật dạy học mang tính hợp tác phát 
huy tính tích cực, sáng tạo của học sinh như: Kỹ thuật động não; Kỹ thuật khăn trải 
bàn; Kỹ thuật KWL; Kỹ thuật mảnh ghép; Kỹ thuật phòng tranh; Sơ đồ tư 
duy...Bên cạnh đó, trong mỗi bài giảng giáo viên linh hoạt tích hợp liên môn vào 
bài giảng để giáo dục thực tiễn cho học sinh. Giúp học sinh khắc sâu kiến thức và 
vận dụng vào thực tế một cách hiệu quả. Giúp học sinh hứng thú trong mỗi bài 
giảng, yêu thích môn học.
* Các kỹ thuật dạy học trên có nhiều ưu điểm như: 
+ Kích thích, thúc đẩy học sinh tham gia học tập tích cực. - Dạy và học thông qua tổ chức các hoạt động học tập của học sinh.
 - Dạy và học chú trọng rèn luyện kỹ năng tự học.
 - Tăng cường học tập cá thể phối hợp với học tập hợp tác.
 - Kết hợp đánh giá của thầy với tự đánh giá của trò.
 Sử dụng kỹ thuật dạy học tích cực trong môn Hóa học ở THCS nói chung, ở 
môn Hóa học lớp 8 nói riêng, không chỉ đem đến cho học sinh kiến thức mà nhằm 
rèn luyện kỹ năng tư duy logic và khoa học. Giúp học sinh có khả năng tự giải 
quyết vấn đề. Kiến thức phải được khắc sâu trong học sinh để làm tiền đề cho việc 
tiếp thu kiến thức tiếp theo vì kiến thức Hóa học là một chuỗi kiến thức nối tiếp 
nhau, có mối liên hệ với nhau. Mỗi giáo viên phải tư duy để vận dụng các kỹ thuật 
dạy học tích cực và kết hợp với phương pháp tích hợp liên môn trong bài giảng. Để 
nâng cao chất lượng và hiệu quả của quá trình dạy học môn Hóa học. Mang lại 
hứng thú yêu thích môn học cho học sinh. 
III. ĐỐI TƯỢNG PHẠM VI NGHIÊN CỨU
 - Học sinh khối 8 
 - Thời gian nghiên cứu: Năm học 2016 – 2017 và năm học 2017 - 2018
 IV. NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU
 Để đáp ứng được các yêu cầu trên, người giáo viên cần:
 + Tổ chức hoạt động nhận thức giúp phát huy tính tích cực, chủ động sáng tạo 
của học sinh trong giờ học tập hóa học.
 + Tìm tòi, sáng tạo đồ dùng dạy học để nâng cao hiệu quả tiết dạy trên cơ sở 
hình thức dạy học đã lựa chọn. Sử dụng phương tiện dạy học, kỹ thuật dạy học đa 
dạng, phong phú như là nguồn kiến thức để học sinh phát hiện, tìm tòi kiến thức mới.
 + Tích cực nghiên cứu nội dung sách giáo khoa làm rõ: Kiến thức trọng tâm 
trong tiết dạy; Kiến thức học sinh cần nắm được.
 + Lựa chọn hình thức dạy học cho phù hợp với nội dung tiết dạy. Sử dụng kỹ 
thuật dạy học phù hợp đối với từng bài, phù hợp với đối tượng của học sinh trong 
lớp mình dạy.
 + Tạo điều kiện để các học sinh đều được vận dụng kiến thức để giải quyết 
một số vấn đề thực tiễn có liên quan đến hóa học. học sinh. Khi áp dụng các kỹ thuật dạy học tích cực trong giảng dạy, giờ giảng của 
mỗi giáo viên trở nên sinh động, hấp dẫn và có ý nghĩa. Học sinh là trung tâm 
nhưng vai trò, uy tín của giáo viên được đề cao hơn. Bên cạnh đó, khả năng 
chuyên môn của giáo viên sẽ tăng lên nhờ áp lực của kỹ thuật dạy học, bởi nội 
dung kiến thức của từng giờ giảng phải được cập nhật liên tục để đáp ứng các câu 
hỏi của học sinh trong thời đại thông tin rộng mở.
Dạy học là quá trình trao đổi kiến thức giữa giáo viên và học sinh. Nếu giáo viên chỉ 
thuyết trình, có gì nói nấy thì những gì giáo viên giảng chỉ là kiến thức một chiều. 
Có thể học sinh đã biết những kiến thức ấy, hay đó là những nội dung không hữu 
ích đối với cuộc sống hiện tại và tương lai. Giáo viên phải luôn đổi mới bài giảng 
bằng các kỹ thật dạy học mang tính hợp tác, cũng như phong cách đứng lớp. Như 
vậy, học sinh sẽ học được rất nhiều kiến thức và kinh nghiệm thực tế. Mối quan hệ 
giữa giáo viên và học sinh sẽ trở nên gần gũi, tốt đẹp qua việc giải quyết các tình 
huống liên quan đến nội dung bài học và cuộc sống hiện tại. Khi giáo viên sử dụng 
kỹ thuật dạy học tích cực trong bài giảng, học sinh thấy được học chứ không bị học. 
Học sinh được chia sẻ những kiến thức và kinh nghiệm của mình đồng thời với việc 
bổ sung những kiến thức, kinh nghiệm không chỉ từ thầy cô mà còn từ chính các bạn 
trong lớp. Học sinh vui khi được học, được sáng tạo, được thể hiện, được làm. Nhờ 
các kỹ thật dạy học theo hướng tích cực mà học sinh ghi nhớ sâu kiến thức và tăng 
khả năng áp dụng vào thực tế lên gấp 3-4 lần so với cách học thụ động một chiều.
 Sử dụng phương pháp tích hợp liên môn và các kỹ thuật dạy học tích cực, 
chính là giáo viên tìm ra cách giúp học sinh được chủ động trong việc học, cho học 
sinh được làm việc, được khám phá tiềm năng của chính mình. Giáo viên giúp học 
sinh có được sự tự tin, có trách nhiệm với bản thân để từ đó chia sẻ trách nhiệm với 
các bạn.
Với những suy nghĩ trên, tôi đã “Sử dụng phương pháp tích hợp liên môn kết 
hợp với một số kỹ thuật dạy học hiện đại trong bài giảng hóa học 8”.
II. SỬ DỤNG PHƯƠNG PHÁP TÍCH HỢP LIÊN MÔN KẾT HỢP VỚI MỘT 
SỐ KỸ THUẬT DẠY HỌC HIỆN ĐẠI TRONG BÀI GIẢNG HÓA HỌC 8.
1. Kĩ thuật dạy học “Khăn trải bàn”
 Là hình thức tổ chức hoạt động mang tính hợp tác kết hợp giữa hoạt động cá 
nhân và hoạt động nhóm nhằm:
 - Kích thích, thúc đẩy sự tham gia tích cực. • Bạn sẽ tìm hiểu xem nhóm cần những tài liệu gì và bạn có thể tìm những tài 
liệu đó ở đâu.
 • Bạn cần thu thập các tài liệu một cách nhanh chóng để nhóm có thể làm việc
 • Trong quá trình nhóm làm việc, nếu cần tham khảo hoặc sử dụng thêm tài liệu 
nào, bạn là người duy nhất được phép đi lấy nó.
 • Khi nhiệm vụ của nhóm đã hoàn thành, bạn sẽ nộp bài tập nhóm cho giáo viên 
và trả các tài liệu đã lấy vào đúng chỗ ban đầu.
 * Người cổ vũ:
 • Bạn sẽ động viên tinh thần của nhóm trước khi bắt đầu làm việc. Ví dụ “Nào 
các bạn, chúng ta bắt đầu nhé!”
 • Khi một thành viên trong nhóm gặp khó khăn, bạn sẽ khuyến khích họ, ví dụ 
như “Hãy cố gắng lên, tôi biết bạn có thể làm được”. 
 • Khi cả nhóm đều gặp bế tắc, bạn có thể động viên tinh thần nhóm bằng những 
câu nói khích lệ “ Chúng ta có thể làm được, hãy cùng nhau suy nghĩ để tìm ra cách 
làm”
 * Người giữ trật tự:
 • Bạn sẽ đảm bảo sao cho các thành viên trong nhóm không thảo luận quá to.
 • Nếu các thành viên trong nhóm tranh luận gay gắt, bạn có thể yêu cầu họ nói 
một cách nhẹ nhàng hơn.
 • Nếu nhóm của bạn bị các nhóm khác làm ảnh hưởng, bạn có thể là đại diện 
yêu cầu nhóm đó bình tĩnh và trật tự hơn.
 * Người giám sát về thời gian:
 • Bạn sẽ phụ trách việc theo dõi đồng hồ để biết thời gian làm việc của nhóm.
 • Ngay từ khi bắt đầu làm việc, bạn sẽ thông báo với các thành viên thời gian 
cho phép.
 • Khi nhóm dành quá nhiều thời gian cho một bài tập, bạn cần thông báo với 
các thành viên trong nhóm, ví dụ như “Chúng ta phải chuyển sang câu hỏi khác thôi, 
nếu không toàn bộ bài tập sẽ không thể hoàn thành được”.
 • Trong quá trình thảo luận, bạn có thể thông báo về thời gian còn lại.
 • Khi thời gian cho phép gần hết, bạn cần thông báo với nhóm để hoàn thành 
bài tập.
 * Thư ký: - Sau khi hoàn thành nội dung phiếu học tập trên. Gọi đại diện 1 nhóm trình bày, 
nhóm khác nhận xét và bổ sung (nếu có).
- Giáo viên điều chỉnh và chiếu đáp án đúng.
- Qua nội dung phiếu học tập trên học sinh biết cách gọi tên chung của 3 loại axit: 
Axit có nhiều oxi; Axit có ít oxi; Axit không có oxi và cách gọi tên các gốc axit của 
chúng.
- Sử dụng kỹ thuật khăn trải bàn vào nội dung này yêu cầu mỗi cá nhân học sinh 
phải tự nghiên cứu thông tin, tư duy tích cực để hoàn thành nội dung phiếu cá nhân 
của mình. Bên cạnh đó còn học sinh khá giỏi giúp đỡ và hỗ trợ được học sinh trung 
bình yếu. Từ đó học sinh hoạt động tích cực nội dung mà giáo viên yêu cầu. Học 
sinh tự tin thảo luận và trình bày ý kiến của mình. 
* Tích hợp liên môn với bộ môn giáo dục công dân. 
- Giới thiệu axit được hình thành trong tự nhiên 
- Chiếu đoạn phim 
- Qua đoạn phim em biết được điều gì?
-GV chốt và chiếu một số hình ảnh về tác nhân gây mưa axit, tác hại mưa axit.
- Liên hệ: Mỗi chúng ta cần phải làm gì để hạn chế hiện tượng mưa axit xảy ra?
- Giáo dục ý thức bảo vệ môi trường cho học sinh.
* Ví dụ 2: Bài 37: Axit - Ba zơ - Muối ( Tiết 2)
 - Chia lớp thành 4 nhóm mỗi nhóm 8 học sinh. Hoàn thành nội dung phiếu học tập 
 trong 4 phút. - GV chốt và chiếu bảng số liệu: Thành phần các muối trong nước biển. Phần lớn 
là muối NaCl, ngoài ra có một số muối khác.
- Gọi HS đọc tên một số muối và phân loại các muối trên? 
- Chốt kiến thức và liên hệ thực tế.
* Ví dụ 3: Bài 9 - Công thức hóa học
Phần III: Ý nghĩa của công thức hóa học
- Chia lớp làm 4 nhóm mỗi nhóm 9 học sinh ngồi theo sơ đồ: 
Thời gian hoạt động 3 phút.
Nhóm 1 +2 :
 Ý kiến học sinh 1 Công thức hóa học: Khí sunfurơ Ý kiến học sinh 9
 là SO2 cho biết điều gì?
 Ý kiến học sinh 2 Ý kiến học sinh 8
 Ý kiến học sinh 3 Ý kiến học sinh 7
 Ý kiến học sinh 4 Ý kiến học sinh 5 Ý kiến học sinh 6
Nhóm 3 +4 :
 Ý kiến học sinh 1 Công thức hóa học: Đá vôi là Ý kiến học sinh 9
 CaCO3 cho biết điều gì?
 Ý kiến học sinh 2 Ý kiến học sinh 8
 Ý kiến học sinh 3 Ý kiến học sinh 7
 Ý kiến học sinh 4 Ý kiến học sinh 5 Ý kiến học sinh 6
- Hết thời gian gọi đại diện lần lượt 2 nhóm trình bày kết quả thảo luận của nhóm 
mình. Nhóm khác lắng nghe, bổ sung (nếu có).
- Giáo viên chốt và chiếu đáp án đúng.
- Qua nội dung phiếu học tập trên hãy cho biết công thức hóa học cho biết điều gì?
- Học sinh dựa vào nội dung vừa thảo luận cá nhân học sinh trình bày được ý nghĩa 
của công thức hóa học.
2. Kĩ thuật “Các mảnh ghép” • Xác định những yếu tố cần thiết để giải quyết nhiệm vụ phức hợp (kiến thức, 
kĩ năng, thông tin, chiến lược).
 • Xác định các nhiệm vụ mang tính chuẩn bị (cho vòng 1). Xác định các yếu tố 
hỗ trợ cần thiết để hoàn thành thành công vòng 2.
 d. Vai trò – nhiệm vụ trong nhóm (ví dụ)
 Trưởng nhóm: Phân công nhiệm vụ.
 Thư kí: Ghi chép kết quả.
 Phản biện: Đặt các câu hỏi phản biện.
 Hậu cần: Chuẩn bị đồ dùng tài liệu cần thiết.
 Liên lạc với nhóm khác: Liên hệ với các nhóm khác.
 Liên lạc với thày cô: Liên lạc với giáo viên để xin trợ giúp.
 e. Một số lưu ý khi tổ chức dạy học theo kỹ thuật các mảnh ghép.
 - Đảm bảo những thông tin từ các mảnh ghép lại với nhau có thể hiểu được bức 
tranh toàn cảnh của một vấn đề và là cơ sở để giải quyết một nhiệm vụ phức hợp ở 
vòng 2.
 - Các chuyên gia ở vòng 1 có thể có trình độ khác nhau, nên cần xác định yếu 
tố hỗ trợ kịp thời để tất cả mọi chuyên gia có thể hoàn thành nhiệm vụ ở vòng 
1, chuẩn bị cho vòng 2.
 - Số lượng mảnh ghép không nên quá lớn để đảm bảo các thành viên có thể 
truyền đạt lại kiến thức cho nhau.
 - Đặc điểm của nhiệm vụ mới ở vòng 2 là một nhiệm vụ phức hợp và chỉ có 
thể giải quyết được trên cơ sở nắm vững những kiến thức đã có ở vòng 1. Do 
đó cần xác định rõ những yếu tố cần thiết về kiến thức, kĩ năng, thông 
tin,cũng như các yếu tố hỗ trợ cần thiết để giải quyết nhiệm vụ phức hợp 
này.
 - Nhằm nâng cao khả năng tự học, tự nghiên cứu của học sinh. Trong quá 
trình giảng dạy giáo viên phải năng động hơn và biết kết hợp nhiều phương 
pháp.
 - Trước khi lên lớp giáo viên phải giới thiệu trước cho học sinh một số tài liệu 
có liên quan đến bài học để học sinh có thời gian tìm kiếm và tự nghiên cứu.
 - Giáo viên giao cho các nhóm chuẩn bị bài ở nhà theo nội dung bài học. 
Phương pháp này giúp học sinh tính tự học, tự nghiên cứu và tự tin khi trình 
bày một vấn đề nào đó trước đám đông.