SKKN Phương pháp tích hợp liên môn trong dạy học Lịch sử ở trường THCS nhằm kích thích hứng thú học Lịch sử của học sinh

 “Phương pháp tích hợp liên môn trong dạy học Lịch Sử ở trường THCS 
 nhằm kích thích hứng thú học Lịch Sử của học sinh”
 ỦY BAN NHÂN DÂN HUYỆN BA VÌ
 **************************
 SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
 TÊN SÁNG KIẾN :
 “Phương pháp tích hợp liên môn trong dạy học Lịch Sử ở trường 
THCS nhằm kích thích hứng thú học Lịch Sử của học sinh” 
 Lĩnh vực / Môn : Lịch Sử
 Cấp học : THCS
 Tên tác giả : NguyễnThị Định
 Đơn vị công tác : Trường THCS Phú Đông –Ba Vì
 Chức vụ: Giáo viên
 Năm học 2019 – 2020
 1 “Phương pháp tích hợp liên môn trong dạy học Lịch Sử ở trường THCS 
 nhằm kích thích hứng thú học Lịch Sử của học sinh”
 Mặc dù có vai trò, chức năng, nhiệm vụ quan trọng trong giáo dục thế hệ trẻ, 
nhưng hiện nay, việc dạy học Lịch sử chưa hoàn thành tốt vai trò của mình và một 
thực tế đáng buồn là học sinh không thích học môn Lịch sử, xem nhẹ môn Lịch 
sử. Các em tiếp thu kiến thức một cách hời hợt, thiếu chính xác, thiếu hệ thống. 
Vì đa phần các em cho rằng học Lịch sử phải ghi nhớ quá nhiều sự kiện khô khan, 
Lịch sử là một môn học nghiên cứu về quá khứ mà quá khứ là cái đã qua không 
thể thay đổi nên chỉ học cho qua chứ không có gì vận dụng vào thực tế.
 Từ thực trạng của vấn đề trên, tôi chọn giải pháp "Tích hợp kiến thức liên 
môn trong giảng dạy bộ môn Lịch sử ở trường THCS" để nhằm trao đổi với 
đồng nghiệp về việc vận dụng phương pháp trên để giải quyết một vấn đề lịch sử 
cụ thể. Nhằm giúp giáo viên lịch sử có thể áp dụng vào giảng dạy môn lịch sử một 
cách sinh động, giúp cho học sinh hứng thú hơn với bộ môn lịch sử trong chương 
trình lịch sử cấp THCS.
 B. NỘI DUNG CHÍNH CỦA ĐỀ TÀI
 I . CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN:
 1- Cơ khoa học:
 - Dạy học liên môn là một trong những nguyên tắc quan trọng trong dạy 
học nói chung và dạy học Lịch Sử nói riêng, đây được coi là một quan niệm dạy 
học hiện đại, nhằm phát huy tính tích cực của học sinh, đồng thời nâng cao chất 
lượng giáo dục.
 - Dạy học liên môn là hình thức tìm tòi những nội dung giao thoa giữa các 
môn học với môn Lịch Sử, những khái niệm, tư tưởng chung giữa các môn học, 
tức là con đường tích hợp.
 Trong những năm gần đây, bộ GD&ĐT đã đưa vấn đề vận dụng kiến thức 
liên môn vào giảng dạy trong các trường phổ thông. Tuy nhiên đây là một hình 
thức dạy học mới, giáo viên chưa được tiếp xúc nhiều và chưa có kinh nghiệm 
giảng dạy. Vì vậy việc vận dụng kiến thức liên môn trong giảng dạy các bộ môn 
còn gặp nhiều khó khăn lúng túng. 
 2- Cơ sở thực tiễn:
 Môn lịch sử là bộ môn có vai trò quan trọng, qua đó học sinh có thể hiểu 
biết về lịch sử dân tộc và thế giới, từ đó hoàn thiện và phát triển nhân cách con 
người. Tuy nhiên, thực trạng của việc dạy và học lịch sử trong nhà trường phổ 
thông hiện còn những tồn tại là nội dung của nhiều bài giảng lịch sử rất khô khan 
với nhiều sự kiện lịch sử nặng về chiến tranh cách mạng, ít đề cập về lịch sử văn 
hóa, nghệ thuật, chưa xen kẽ với văn học, khoa họcnên chưa tạo được sự hứng 
thú học lịch Sử đối với học sinh. Học sinh còn hiểu một cách rời rạc, không nắm 
 3 “Phương pháp tích hợp liên môn trong dạy học Lịch Sử ở trường THCS 
 nhằm kích thích hứng thú học Lịch Sử của học sinh”
Sử nên không đầu tư sâu về chuyên môn, giờ giảng khô khan đơn điệu, nhàm 
chán, không kích thích hứng thú học tập, không phát huy năng lực tư duy của HS 
dẫn đến tình trạng học sinh học qua loa, không hiểu rõ bản chất của sự kiện hay 
những nội dung cơ bản cũng như những sự kiện trọng đại của đất nước.Tôi nhận 
thấy giải pháp: Tích hợp liên môn trong dạy học lịch sử đã đem lại những hiệu 
quả tích cực,học sinh hứng thú ,và tỏ ra chăm chú lắng nghe hơn, yêu thích môn 
Lịch Sử hơn .Cho nên, theo tôi thấy cần thiết phải tích hợp liên môn trong dạy 
học lịch sử để học sinh có được cái nhìn tổng quát và khách quan hơn, một cái 
nhìn toàn vẹn hơn trong cuộc sống. 
 5.2 Phương pháp tích hợp liên môn trong dạy học lịch sử là gì ?
 - Quan niệm về dạy học liên môn .
 - Dạy học liên môn là một trong những nguyên tắc quan trọng trong dạy 
học nói chung và dạy học Lịch Sử nói riêng, đây được coi là một quan niệm dạy 
học hiện đại, nhằm phát huy tính tích cực của học sinh, đồng thời nâng cao chất 
lượng giáo dục.
- Dạy học liên môn là hình thức tìm tòi những nội dung giao thoa giữa các môn 
học với môn Lịch Sử, những khái niệm, tư tưởng chung giữa các môn học khác.
 *Cơ sở của dạy học liên môn:
 Những người theo quan điểm duy vật biện chứng khẳng định tính thống nhất 
vật chất của thế giới là cơ sở của mối liên hệ giữa các sự vật, hiện tuợng. Các sự 
vật, hiện tuợng tạo thành thế giới, dù có đa dạng, phong phú, có khác nhau bao 
nhiêu, song chúng đều chỉ là những dạng khác nhau của vật chất. Nhờ có tính 
thống nhất đó, chúng không thể tồn tại biệt lập, tách rời nhau, mà tồn tại trong sự 
tác động qua lại, chuyển hóa lẫn nhau theo những quan hệ xác định. 
 Con người là tổng hòa của các mối quan hệ xã hội. Trong cuộc sống, con người 
không ngừng hoàn thiện bản thân mình, và để tồn tại trong xã hội con người phải 
có tri thức. Con người tiếp nhận kiến thức thông qua quá trình học tập, học trong 
nhà trường, học ngoài xã hội. Tri thức con người tiếp nhận bao gồm tri thức tự 
nhiên và tri thức xã hội. Có như vậy, con người mới phát triển một cách toàn diện.
 Lịch sử cũng góp phần hiểu sâu sắc hơn về Văn Học, như phải hiểu hoàn 
cảnh tác phẩm đó ra đời như thế nào mới hiểu hết được dụng ý nghệ thuật cũng 
như nội dung sâu sa mà tác giả muốn gửi đến người đọc là gì. Hay như Địa Lí 
chẳng hạn, điều kiện tự nhiên sẽ ảnh hưởng đến sự phát triển của lịch sử các nước, 
hiểu được vị trí địa lí, ta sẽ giải thích được vì sao quân dân ta lại ba lần đánh thắng 
quân xâm lược trên sông Bạch Đằng. Giữa khoa học tự nhiên và khoa học xã hội 
cũng có quan hệ gắn bó với nhau, như môn Vật Lí bằng phương pháp phóng xạ 
 5 “Phương pháp tích hợp liên môn trong dạy học Lịch Sử ở trường THCS 
 nhằm kích thích hứng thú học Lịch Sử của học sinh”
sâu sắc cho tình cảnh người nông dân Việt Nam, làm việc cực nhọc “bán mặt cho 
đất, bán lưng cho trời” nhưng vẫn không đủ sống, mà ta nghĩ là bằng ngôn từ của 
mình giáo viên khó có thể khắc họa hết những tủi nhục, những đắng cay mà người 
dân phải gánh chịu trong thời kỳ pháp thuộc. 
Cũng bằng phương pháp trên ta áp dụng dạy học Lịch sử lớp 9:
 Bài 23.: “Tổng khởi nghĩa tháng Tám năm 1945 và sự thành lập nước 
Việt Nam dân chủ cộng hòa” , ta có thể nhấn mạnh khí thế bừng bừng như thác 
đổ của cuộc khởi nghĩa đang lan rộng khắp các địa phương trong toàn quốc bằng 
đoạn trích:
 “ Đồng cỏ héo đã bùng lên lửa cháy 
 Nước non ơi hết thảy vùng lên 
 Bắc, Trung, Nam khắp ba miền 
 Toàn dân khởi nghĩa chính quyền về tay” 
 Học sinh sẽ chú ý lắng nghe, khi được gọi nhận xét, các em có khả năng 
nhận xét được không khí trong cuộc khởi nghĩa khi liên tưởng đến những sự kiện 
mình đang học bằng hình ảnh miêu tả của bài thơ. Đồng thời còn giúp các em 
đánh giá đúng vai trò của quần chúng nhân dân là những người làm nên lịch sử - 
Là động lực chính đưa cách mạng đến thành công.
 Chẳng hạn khi dạy Lịch Sử 9 bài 27. “ Cuộc kháng chiến toàn quốc 
chống thực dân Pháp xâm lược kết thúc” Khi dạy phần II. Cuộc tiến công 
chiến lược đông xuân 1953-1954 và chiến thắng lịch sử Điện Biên 
Phủ . sau khi khái quát về kết quả của chiến dịch Điện Biên phủ, ta có thể trích 
dẫn mấy câu thơ của Tố Hữu như sau: 
 “ 56 ngày đêm khoét núi ngủ hầm, mưa dầm cơm vắt 
 Máu trộn bùn non 
 Gan không núng, chí không mòn” 
 Không chỉ mô tả về khí thế của chiến dịch mà còn hướng cho học 
sinh đi tìm hiểu nguyên nhân thắng lợi của cuộc kháng chiến hào hùng của dân 
tộc, ta thấy rằng các em rất xúc động về những hình ảnh mà mình thu nhận được. 
Điều này có ý nghĩa rất lớn trong việc giáo dục tinh thần cảm phục đối với công 
lao của các thế hệ đi trước. Đồng thời cũng góp phần nâng cao ý thức bảo vệ quê 
hương đất nước trong nhận thức của các em .
 Khi nói về ý nghĩa “Chiến thắng của Điện Biên phủ” ta trích câu thơ: 
 “Chín năm làm một Điện Biên 
 Nên vành hoa đỏ nên thiên sử vàng” 
 Trích trong bài :”Hoan hô chiến sĩ Điện Biên “ của Tố Hữu .
 7 “Phương pháp tích hợp liên môn trong dạy học Lịch Sử ở trường THCS 
 nhằm kích thích hứng thú học Lịch Sử của học sinh”
 Dạy Tiết 19 -Bài 12: “ Đời sống kinh tế- Văn hóa” ( Lịch sử 7),chúng ta 
có thể cho các em xem các bức tranh, ảnh chụp các đền, chùa, tượng phật, đồ gốm 
cổ, phân tích cho các em thấy những nét kiến trúc, nét hoa văn khác nhau qua các 
thời kỳ để các em hiểu được quá trình phát triển của lịch sử đất nước và hiểu được 
giá trị của nền văn hóa đậm đà bản sắc dân tộc thời Tây Sơn.
Mục 2:Văn hóa Tây Sơn GV có thể giới thiêu văn hóa Thăng Long thời Tây Sơn 
,GV cho HS quan sát một dòng tranh dân gian rât nổi tiêng : Dòng tranh dân gian 
Hàng Trống .
 9 “Phương pháp tích hợp liên môn trong dạy học Lịch Sử ở trường THCS 
 nhằm kích thích hứng thú học Lịch Sử của học sinh”
 * Sử dụng tranh ảnh trong giảng dạy các bài về các cuộc chiến tranh, 
khởi nghĩa:
 Cho các em xem tranh, ảnh minh họa, từ đó các em cảm nhận được về chiến 
tranh, về quyền lực của các tổ chức, các triều đại
 Ví dụ khi dạy Bài 6: “ Các nước Anh, Pháp, Đức, Mĩ cuối thế kỷ XIX, 
đầu thế kỷ XX” 
 Cho học sinh xem bức tranh “ Tranh đương thời nói về quyền lực của các 
tổ chức độc quyền ở Mĩ” (Chú ý các chữ viết trên mình mãng sà: Monopoly – 
Độc quyền) để thấy rõ chế độ độc quyền đã ảnh hưởng lớn đến kinh tế, chính trị 
của nước Mĩ và khu vực như thế nào. Và giúp học sinh hiểu được đây chính là 
nguyên nhân gây ra các cuộc chiến tranh tranh giành quyền lực, thuộc địa
 Hay khi dạy Tiết 46- Bài 29: “ Chính sách khai thác thuộc địa của thực 
dân Pháp và những chuyển biến về kinh tế- xã hội ở Việt Nam”
 Cho học sinh xem các bức tranh “ Nông dân, công nhân Việt Nam trong 
thời kỳ Pháp thuộc” Từ đó học sinh thấy rõ chính sách khai thác, bóc lột tàn bạo 
của thực dân Pháp đối với nước ta.
 11 “Phương pháp tích hợp liên môn trong dạy học Lịch Sử ở trường THCS 
 nhằm kích thích hứng thú học Lịch Sử của học sinh”
Trả lời: Các bức tranh trên tuy có hướng về tôn giáo, hướng về chúa, song điều 
nổi bật là tình mẹ con, tình người đẹp đẽ mãi mãi sống với nhân loại.
(Giáo viên yêu cầu học sinh nhìn kĩ vào trung tâm bức tranh)
 Giáo viên hỏi: đây được coi là tuyên ngôn nghệ thuật của các nghệ sĩ thời 
Phục Hưng. Vì sao?
 Trả lời: Đây được coi là tuyên ngôn nghệ thuật của các nghệ sĩ thời Phục 
Hưng, họ không còn tin ở những gì được nêu ra trong kinh thánh mà bắt đầu đi 
tìm hiểu, quan sát để tìm ra sự thật.
Hoặc khi dạy Tiết 13 .Bài 12 .Nước Văn Lang GV có thể kết hợp sử dụng 
Tranh, hình vẽ minh họa các truyền thuyết như : Truyền thuyết Sơn Tinh 
Thủy Tinh , sử dụng lược đồ ,hay các hiện vật 
1/ Điều kiện ra đời của Nhà nước Văn Lang .
GV: cho HS quan sát lược đồ, kết hợp kiến thức Địa Lý để phân tích
? Vào khoảng cuối TK VIII – đầu TK VII TCN, ở đồng bằng Bắc Bộ và Bắc Trung 
Bộ đã có thay đổi gì lớn ?
- Khoảng cuối TK VIII – đầu TK VII TCN, ở đồng bằng Bắc Bộ và Bắc Trung đã 
hình thành những bộ lạc lớn, gẫn gũi nhau về tiếng nói và phương thức hoạt động 
kinh tế .
- Sản xuất phát triển.
- Trong các chiềng, chạ có sự phân biệt giàu nghèo, mâu thuẫn giàu nghèo đã nảy 
sinh.
 Theo em truyện " Sơn Tinh, Thủy Tinh" nói lên hoạt động gì của ND ta thời đó?
 ( Tích hợp với ngữ văn 6)
 Sơn tinh- Thủy tinh
 13