SKKN Một số biện pháp nhằm phát huy hiệu quả dạy học trực tuyến môn Sinh học 8

 ỦY BAN NHÂN DÂN HUYỆN ĐAN PHƯỢNG
 TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ LƯƠNG THẾ VINH
 ..........................................
 SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
 TÊN ĐỀ TÀI:
“ MỘT SỐ BIỆN PHÁP NHẰM PHÁT HUY HIỆU QUẢ DẠY HOC 
 TRỰC TUYẾN MÔN SINH HỌC 8”
 Môn: Sinh học 8
 Cấp học : Trung học cơ sở
 Tên tác giả: Nguyễn Thị Thanh Hoài
 Đơn vị công tác: Trường THCS Lương Thế Vinh, 
 Thị trấn Phùng, Đan Phượng
 Chức vụ: Giáo viên
 NĂM HỌC: 2021- 2022
 ––––*––– 1 /15
 NỘI DUNG CỦA ĐỀ TÀI
A. TÊN ĐỀ TÀI
 “Một số biện pháp nhằm phát huy hiệu quả dạy học trực tuyến môn sinh 
 học 8”
B. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI.
 Đại dịch Covid-19 đã có những tác động không nhỏ đến toàn ngành Giáo 
dục và Đào tạo. Để ứng phó và làm giảm sự lây lan của dịch bệnh trong điều 
kiện học sinh cấp THCS chưa được tiêm phòng văc xin, năm học mới toàn 
ngành GD-ĐT quyết định đã cho học sinh học trực tuyến.Tuy hình thức học 
này còn nhiều hạn chế nhất định, nhưng đây được xem là lựa chọn tối ưu nhất 
trong bối cảnh dịch bệnh đang có nhiều diễn biến phức tạp như năm học 
2021-2022.
 So với dạy học truyền thống, dạy học trực tuyến có nhiều ưu điểm: Học sinh 
không phải đến trường, có thể học ngay tại nhà, đảm bảo yêu cầu phòng chống 
dịch Covid; Giáo viên có thể phát huy hiệu quả của việc sử dụng hình ảnh, âm 
thanh và video để truyền đạt nội dung học tập đến người học giúp bài học thêm 
hấp dẫn và sinh động. Ngoài ra, giáo viên còn có thể quản lý học sinh trong quá 
trình tham gia học tập; Học sinh có thể truy cập nguồn tài liệu học tập tại bất 
kỳ nơi đâu: ở nhà, hay các địa điểm mạng internet công cộng và vào bất kỳ thời 
gian nào thích hợp khi họ muốn.
 Bên cạnh đó, dạy học trực tuyến cũng có những hạn chế như: Việc dạy học 
trực tuyến đòi hỏi hệ thống cơ sở vật chất kỹ thuật về công nghệ thông tin luôn 
đáp ứng được việc kết nối, đảm bảo hình ảnh, âm thanh ổn định; Môi trường 
dạy và học trực tuyến làm giảm sự tương tác giữa người dạy và người học; Học 
trực tuyến qua mạng làm giảm khả năng truyền đạt với lòng say mê nhiệt huyết 
của giáo viên đến học sinh; Học sinh không có nhiều cơ hội học hỏi trao đổi 
thông tin với bạn bè, không kích thích được sự chủ động và sáng tạo của học 
sinh; Học trực tuyến đòi hỏi cả người dạy và người học phải thành thạo trong 
việc sử dụng máy tính, sử dụng các ứng dụng dạy học. Việc dạy học trực tuyến 
cũng làm nảy sinh ra các vấn đề liên quan đến an ninh mạng cũng như các vấn 
đề về sở hữu trí tuệ Trong đó, nhược điểm quan trọng nhất của hình thức học 
online đó chính là thiếu sự tương tác của người dạy với người học một cách 
trực tiếp, nhiều học sinh vẫn còn không tập trung, làm việc riêng trong giờ học, 
thậm chí sử dụng tài liệu trong kiểm tra.
 Vậy làm thế nào để khắc phục những khó khăn và phát huy được những ưu 
điểm của dạy học trực tuyến đồng thời phát huy năng lực của học sinh trong 3 /15
 III.Các biện pháp cụ thể nhằm phát huy hiệu quả dạy học trực tuyến môn 
 sinh học 8”
1. Biện pháp 1: Tự học hỏi nâng cao kỹ năng công nghệ thông tin và 
nắm rõ các tính năng chính của nền tảng trực tuyến mà bản thân đang sử 
dụng.
 Nếu như giáo viên giảng dạy theo hình thức truyền thống chỉ cần am hiểu 
nắm bắt sử dụng công nghệ ở một mức tối thiểu nào đó là có thể hoàn thành 
nhiệm vụ, thì giáo viên dạy học trực tuyến phải có kiến thức và kỹ năng về sử 
dụng công nghệ thuần thục( ít nhất là sử dụng thuần thục một trong các phần 
mềm dạy học trực tuyến như Zoom, Microsoft Teams, Google Classroom, . 
)Vì vậy, để việc dạy học trực tuyến có hiệu quả tôi đã tự học, tự tìm hiểu 
nhằm trau dồi kỹ năng sử dụng, ứng dụng, tích hợp công nghệ thông tin trong 
sử dụng, xây dựng, thiết kế bài giảng, và có kỹ năng tương tác với người học 
thông qua các thiết bị công nghệ. 
 Qua tìm hiểu tôi thấy các nền tảng học tập cung cấp một loạt các tính năng 
như chia nhóm, chia sẻ màn hình, ô chát, cũng như hỗ trợ giao tiếp. Ví dụ với 
phần mềm Zoom ngoài các tính năng chia sẻ màn hình còn có các tính năng 
khác giúp cho học sinh và giáo viên tương tác với nhau rất hiệu quả như: Ô 
chát, chia phòng nhỏ, giơ tay phát biểu. . Nắm được các tính năng này sẽ 
ngay từ đầu sẽ giúp tôi chủ động trong việc thiết kết các hoạt động dạy học 
trong khi soạn bài. 
 Ngoài việc tìm hiểu cách sử dụng và các tính năng của phần mềm Zoom và 
phần mềm Google Classroom.. Tôi còn tìm hiểu thêm cách sử dụng các phần 
mềm ứng dụng khác như Quizziz, Azota, Padlet, Shub classroom, Kahoot  
nhằm kết tăng sự tương tác giữa giáo viên và học sinh trong việc hình thành 
kiến thức mới, cũng như tăng hiệu quả của việc kiểm tra đánh giá trực tuyến.
2.Biện pháp 2: Chuẩn bị bài tốt cho mỗi giờ lên lớp:
 Hoạt động chuẩn bị cho một giờ học có vai trò và ý nghĩa rất quan trọng, 
quyết định nhiều tới chất lượng và hiệu quả giờ dạy học. Do vậy cả giáo viên và 
học sinh cần có sự chuẩn bị chu đáo trước giờ lên lớp:
 a. Chuẩn bị của giáo viên:
 Hoạt động chuẩn bị cho một giờ dạy học đối với giáo viên thường được thể 
hiện qua việc xây dựng kế hoạch dạy học cho một bài học cụ thể, thể hiện mối 
quan hệ tương tác giữa giáo viên với học sinh, giữa học sinh với học sinh nhằm 
đạt được những mục tiêu của bài học.
 a1.Bước 1: Xác định mục tiêu của bài học 5 /15
giờ hơn nữa kiến thức trọng tâm ở phần 1 nên tôi chỉ cho các con thảo luận 
nhóm ở hoạt động 1 “Tìm hiểu 3 hàng rào phòng thủ bảo vệ cơ thể khỏi các 
tác nhân gây nhiễm bệnh.” ( kết hợp sử dụng Padlet) Còn phần 2 sẽ yêu cầu 
học sinh hoạt động cá nhân.
 +Luyện tập: Vì phần khởi động chơi trò chơi vòng quay may mắn chỉ cho 
phép 1 số ít học sinh tham gia. Nên phần này tôi chọn phần mềm quizziz để cả 
lớp cùng được củng cố kiến thức đồng thời kiểm tra đánh giá được 100% học 
sinh. 
 + Vận dụng: Tôi sẽ sử dụng 2 câu hỏi có tính thực tế sau: 
 1.Có phải Bạch cầu có khả năng tiêu diệt tất cả các loại vi rút, vi khuẩn 
xâm nhập vào cơ thể?
 2. Để tạo miễn dịch cho cơ thể trong việc chủ động phòng ngừa covid 19, 
nhà nước đã đẩy mạnh tiêm văcxin toàn dân. Em hãy cho biết những loại 
văcxin được tiêm cho người dân phòng dịch covid 19?
 a3.Bước 3: Thiết kế giáo án
 + Những công việc cần làm khi soạn một giáo án word:
 - Soạn hệ thống câu hỏi và phiếu học tập phù hợp với các đối tượng học 
sinh. 
 - Trong giáo án cần thể hiện rõ 4 hoạt động : Khởi động, Hình thành kiến 
thức mới, Luyện tập, vận dụng. Với mỗi hoạt động phải thể hiện đủ các bước: 
Chuyển giao nhiệm vụ học tập;Thực hiện nhiệm vụ học tập; Báo cáo kết quả 
thảo luận trước lớp; Kết luận, nhận định.
 +Thiết kế giáo án Powerpoint : Nếu như khi dạy học trực tiếp các slide trên 
Powerpoint chỉ có vai trò như 1 chiếc bảng phụ, thì trong dạy học trực tuyến 
giáo án PowerPoint vừa có vai trò là bảng phụ giúp trình chiếu tranh ảnh, video 
clip, vừa thay bảng viết giúp học sinh dễ theo dõi và viết bài. Chính vì thế 
việc thiết kế giáo án PowerPoint trong dạy học trực tuyến đòi hỏi phải công 
phu hơn. Trên các slide cần có những ký hiệu riêng (ví dụ hình bàn tay cầm bút) 
để học sinh biết phần nào là nội dung cần cập nhật vào vở.
 Ví dụ: Bài Bạch cầu – Miễn dịch
 Sau khi có định hướng về phương pháp dạy học cũng như các phần mềm cần 
sử dụng khi dạy bài Bạch cầu - Miễn dịch tôi đã soạn giáo án word và giáo án 
Powerpoint, chuẩn bị phiếu học tập trên Padlet và thiết kế trò chơi trên phần 
mềm quizziz.. 
 Trong giáo án word: ở hoạt động 1 “ Tìm hiểu 3 hàng rào phòng thủ bảo vệ 
cơ thể khỏi các tác nhân gây nhiễm bệnh” Tôi sẽ cho học sinh thảo luận nhóm 7 /15
kết hợp với phần mềm padlet yêu cầu các con hoạt động nhóm và đưa kết quả 
hoạt động nhóm lên padlet. Hoặc với những bài mà phiếu hoạt động nhóm có 
dạng bảng biểu, tôi cũng sử dụng tính năng chia phòng của zoom kết hợp với 
Google trang tính để cho học sinh thảo luận và điền vào Google trang tính. Mỗi 
nhóm sẽ viết đáp án vào 1 sheet của trang tính. Sau khi học sinh thảo luận xong 
bài làm của các con sẽ được trình chiếu trên màn hình để các nhóm khác nhận 
xét bổ sung. 
 - Trong hoạt động luyên tập: Để tất cả các con cùng tham gia hoạt động 
luyện tập các thầy cô có thể cho các con làm bài tập trên Google from, Google 
trang tính, hoặc quizziz 
 Các phần mềm ứng dụng như quizziz, Google Form, Google trang tính, 
Padlet  đều cho ta biết được bạn nào đã tham gia hoạt động nên giáo viên 
hoàn toàn có thể quản lý được học sinh tham gia học tập, khắc phục hiện tượng 
học sinh làm việc riêng, không tập trung vào bài học.
 Ví dụ khi dạy phần luyện tập bài Bạch cầu – Miễn dịch tôi đã cho các con chơi 
trò chơi trên quizziz với 10 câu hỏi sau: 
Câu 1. Đại thực bào là do loại bạch cầu nào phát triển thành ?
A. Bạch cầu ưa kiềm B. Bạch cầu mônô
C. Bạch cầu limphô D. Bạch cầu trung tính
Câu 2. Loại bạch cầu nào dưới đây tham gia vào hoạt động thực bào ?
A. Bạch cầu trung tính B. Bạch cầu limphô
C. Bạch cầu ưa kiềm D. Bạch cầu ưa axit
Câu 3. Trong hệ thống “hàng rào” phòng chống bệnh tật của con người, nếu vi 
khuẩn, virut thoát khỏi sự thực bào thì ngay sau đó, chúng sẽ phải đối diện với 
hoạt động bảo vệ của
A. bạch cầu trung tính. B. bạch cầu limphô T.
C. bạch cầu limphô B. D. bạch cầu ưa kiềm.
Câu 4. Trong cơ thể người, loại tế bào nào dưới đây có khả năng tiết kháng thể 
?
A. Bạch cầu mônô B. Bạch cầu limphô B
C. Bạch cầu limphô T D. Bạch cầu ưa axit
Câu 5. Khi được tiêm phòng vacxin thuỷ đậu, chúng ta sẽ không bị mắc căn 
bệnh này trong tương lai. Đây là dạng miễn dịch nào ?
A. Miễn dịch tự nhiên B. Miễn dịch nhân tạo
C. Miễn dịch tập nhiễm D. Miễn dịch bẩm sinh
Câu 6. Tế bào limphô T có khả năng tiết ra chất nào dưới đây ? 9 /15
 -Trao đổi, hướng dẫn học sinh qua các phần mềm ứng dụng như zalo, 
mesenger, email khi các con cần hỗ trợ. Đồng thời yêu cầu các con gửi nội 
dung chuẩn bị của các con để tôi đọc trước nội dung( nếu đó là nội dung 
thuyết trình).Sau đó góp ý cho các con về hình thức, nội dung cách thức trình 
bày sao cho hiệu quả nhất. Bước này rất cần thiết vì nếu bỏ qua bước này giáo 
viên sẽ không biết học sinh định trả lời thế nào, định trình bày ra sao, thời 
gian thuyết trình mấy phút, như vậy cũng không dự kiến được các tình huống 
sẽ xảy ra, từ đó sẽ không xử lý tình huống kịp thời.
 Giao nhiệm vụ về nhà, yêu cầu học sinh tự thu thập tư liệu, tranh ảnh 
video clip để hoàn thành bài tập, không chỉ giúp học sinh phát triển các 
năng lực chung như: năng lực tự học, năng lực giao tiếp, năng lực giải quyết 
vấn đề, năng lực tư duy sáng tạo, năng lực quản lí mà còn giúp các em phát 
triển những năng lực chuyên biệt vận dụng kiến thức sinh học vào giải thích 
các hiện tượng thực tế, hoặc giải quyết các tình huống cụ thểđồng thời 
khiến bài giảng khiến bài giảng trở nên thú vị hơn. 
 Ví dụ với bài Bạch cầu – Miễn dịch:
 Sau khi thiết kế phiếu học tập( ở bước 3 của biện pháp 2), làm thử tôi thấy 
để mỗi học sinh đọc hết câu hỏi và trả lời được các câu hỏi cần khoảng thời 
gian ít nhất là 5 phút. Sau đó các con thảo luận 1 rồi viết vào padled thì cần 
thêm khoảng 3 phút . Tôi nhận định tổng thời gian cho các con hoạt động 
nhóm sẽ là 8 phút. 
 Với thời gian hoạt động nhóm ở phần I là 8 phút sẽ ảnh hưởng đến các phần 
khác của bài học, không đảm bảo thời gian, nên tôi đã giao phiếu học tập cho 
các con tìm hiểu và hoàn thành trước các câu hỏi từ ở nhà.
 Và để học sinh thuận lợi trong việc hoàn thành bài tập tôi cũng chuẩn bị 
thêm học liệu, tranh ảnh, video clip , mô hình, mẫu vật các phương tiện để 
các con tìm hiểu, khai thác trên cơ sở đó các con thảo luận nhóm hoàn thành 
nhiệm vụ ví dụ các hình 14-1, 14-2, 14-3 và 14 -4SGK Sinh học 8. Ngoài ra 
tôi còn sưu tầm thêm các video clip mô tả 3 quá trình :Thực bào, hoạt động 
của tế bào B, hoạt động của Tế bào T. Sau đó gửi cho các con. Yêu cầu các 
con hoàn thành trước khi vào bài học mới. 
5. Biện pháp 5. Sử dụng tính năng chia phòng của zoom cho học sinh hoạt 
động nhóm nhằm tăng tương tác giữa học sinh với học sinh đồng thời phát 
huy năng lực hợp tác nhóm. 
 Khi phương pháp dạy học theo nhóm được tổ chức có ý nghĩa rất tích cực; 
 tạo điều kiện cho nhiều người tham gia, tạo cho mỗi cá nhân học được kiến