SKKN Kỹ năng giúp học sinh làm tốt bài làm văn trong chương trình Ngữ văn Lớp 8 tại trường THCS

 UỶ BAN NHÂN DÂN HUYỆN ĐAN PHƯỢNG
 TRƯỜNG THCS LƯƠNG THẾ VINH
 SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
 TÊN SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
“Kỹ năng giúp học sinh làm tốt bài làm văn trong 
chương trình Ngữ văn lớp 8 tại trường THCS ”.
 Lĩnh vực/ Môn: Ngữ văn
 Cấp học: Trung học cơ sở
 Tên Tác giả: Trần Văn Thiện
 Đơn vị công tác: Trường THCS Lương Thế Vinh
 Chức vụ: Giáo viên
 NĂM HỌC 2021-2022
 -1- Đối với đề tài sáng kiến này tôi chỉ nghiên cứu và dừng lại ở 3 vấn đề: 
 - Tìm hiểu đề;
 - Viết đoạn văn trong văn bản tự sự; 
 - Liên kết đoạn văn trong văn bản tự sự. 
 Qua việc nghiên cứu này cung cấp cho học sinh những giải pháp giúp các 
em biết tạo lập một văn bản đúng và hay.
 Những biện pháp này chỉ áp dụng trong phạm vi văn bản tự sự trong 
chương trình Ngữ văn 8.
3.2. Phạm vi nghiên cứu:
 Sáng kiến kinh nghiệm này được vận dụng vào thực tế giảng dạy ở lớp 
8B thuộc trường THCS Lương Thế Vinh .
3.3. Số liệu khảo sát trước khi thực hiện
 Số liệu thống kê chất lượng bài làm văn của HS khi chưa áp dụng SKKN
 Để có minh chứng và số liệu nhằm giúp vấn đề được rõ ràng, tôi tiến hành 
khảo sát lớp 8B ( Qua Zom, yêu cầu bật camera ) và kết quả như sau:
 Trung 
 Lớp Số HS Giỏi Khá Yếu
 bình
 8B 44 1 05 28 10
 -3- Ví dụ : 
 Cho đề bài: Em hãy kể lại một kỉ niệm sâu sắc thời thơ ấu.
 Trước đề này có rất nhiều học sinh kể ra hai, ba kỉ niệm, không có kỉ niệm 
nào được kể một cách đầy đủ (nhưng đề yêu cầu kể một kỉ niệm).
 Tìm hiểu đề là bước quan trọng, tuy nhiên trong chương trình học các em 
lại chỉ được học không đến một tiết (ở lớp 6). Thêm vào đó ở chương trình Ngữ 
văn 8 các em học văn tự sự chỉ trong 13 tiết nên thời gian không nhiều.
 Để khắc phục được khó khăn đó và cho học sinh thực hiện tốt bước này 
tôi đã kết hợp thời gian trên lớp, thời gian ở nhà của các em để hướng dẫn và 
cho các em thực hành.
 Ví dụ 1: 
 Khi dạy xong tiết 8 – Bố cục của văn bản, trước khi đi vào làm bài tập 
trong SGK giáo viên có thể cho học sinh thực hiện bước này. Giáo viên treo 
bảng phụ có chép sẵn đề bài:
 Em hãy kể lại một kỉ niệm sâu sắc trong thời thơ ấu của em.
Yêu cầu trả lời :
 - Kiểu bài của mỗi đề là gì?
 - Lời yêu cầu ở mỗi đề là trực tiếp hay gián tiếp?
 - Nội dung của đề bài nằm trong giới hạn nào (kể về một hay nhiều kỉ 
niệm)?
 - Lưu ý: Đọc thật kĩ đề bài, lấy bút chì gạch dưới những từ ngữ quan 
trọng.
 Ở đây do là tiết đầu hướng dẫn học sinh làm nên có thể cho các em tự tìm 
hiểu nhanh sau đó giáo viên hướng dẫn các em làm:
 * Kiểu bài:
 - Đề có kiểu bài tự sự.
 - Đề có yêu cầu trực tiếp.
 * Giới hạn của đề bài: kể duy nhất một kỉ niệm, đó là kỉ niệm đáng nhớ 
nhất ở thời thơ ấu.
 Từ nội dung đó giáo viên nhắc nhở học sinh: từ bây giờ, trước khi viết 
một bài văn các em nên tìm hiểu đề bài trước để viết bài văn cho tốt bằng cách 
thực hiện các yêu cầu như bài tập các em vừa làm. Có thể khái quát thành hai 
nội dung cơ bản (ta gọi là Tìm hiểu đề):
 - Xác định kiểu bài;
 - Xác định nội dung của đề bài;
 - Xác định giới hạn của đề bài.
 -5- Đoạn văn thường có câu chủ đề hoặc từ ngữ chủ đề. Ta thường có đoạn văn 
diễn dịch, quy nạp, song hành, 
 Đoạn văn là đơn vị cấu tạo nên văn bản. Vì vậy viết tốt đoạn văn là 
một trong những điều kiện để có một bài văn hay.
 Trong chương trình Ngữ văn 8, học sinh được học Xây dựng đoạn văn ở 
tiết 9, trong đó học sinh đã nắm được kiến thức về hình thức và nội dung của 
đoạn văn. Trên cơ sở bài này, các em đã có kiến thức về cách xây dựng đoạn 
văn. Từ đó tôi thường xuyên cho học sinh luyện tập nhận diện đoạn văn cũng 
như viết đoạn văn ở trên lớp và ở nhà.
 Trước hết, sau khi học xong tiết 9 – Xây dựng đoạn văn trong văn bản 
giáo viên cho học sinh làm bài tập nhận điện đoạn văn. Đây là bước giúp học 
sinh nhận biết cũng như khắc sâu kiến thức về đoạn văn. Trong SGK Ngữ văn 8 
có rất nhiều đoạn văn chuẩn, dựa vào ưu điểm này giáo viên cho học sinh làm 
bài tập nhận diện.
 Ví dụ 1: 
 Sau khi dạy xong tiết 9 - Xây dựng đoạn văn trong văn bản, ở bước củng 
cố nêu yêu cầu: các em xem đoạn văn b trong bài tập 1, phần luyện tập ở trang 
26 và đoạn văn giới thiệu về Nam Cao trong phần chú thích ở trang 45 rồi xác 
định các đoạn văn đó được viết theo cách nào?
 Học sinh trả lời:
 - Đoạn văn ở trang 26 là đoạn văn viết theo lối diễn dịch (câu chủ đề nằm 
ở đầu đoạn), chủ đề là nói về vẻ đẹp huyền ảo trong ngày của Ba Vì.
 - Đoạn giới thiệu về Nam Cao ở trang 45 được viết theo lối song hành (từ 
ngữ chủ đề là Nam Cao, ông), đối tượng là Nam Cao.
 Học sinh trả lời được như vậy là đã nắm được “Thế nào là đoạn văn”. 
Trên cơ sở đó tôi cho học sinh đi vào thực hành kĩ năng viết đoạn văn.
 Ví dụ 2: 
 Tiếp tục bài tập nhận diện đoạn văn, giáo viên có thể yêu cầu các em về 
nhà đọc các văn bản Tại sao lá cây có màu xanh lục, Huế rồi yêu cầu các em xác 
định: văn bản Tại sao lá cây có màu xanh lục được viết theo kiểu nào: Trong 
văn bản Huế đoạn văn nào được viết theo kiểu diễn dịch? 
 Học sinh trả lời:
 Văn bản Tại sao lá cây có màu xanh lục là đoạn văn quy nạp (câu chủ đề 
nằm ở cuối đoạn – Văn bản này chỉ có một đoạn văn). Trong văn bản Huế có 
đoạn văn thứ hai và đoạn văn thứ ba được viết theo lối diễn dịch (câu chủ đề 
nằm ở đầu đoạn).
 -7- Có thể nói việc luyện viết đoạn văn tự sự là rất cần thiết, học sinh viết tốt 
đoạn văn tự sự có nghĩa là học sinh đã nắm được những yêu cầu của đoạn văn. 
Trên cơ sở đó khi học văn bản thuyết minh và văn nghị luận học sinh sẽ viết tốt 
đoạn văn - đó là một trong những tiền đề để học sinh làm tốt các kiểu văn bản 
khác.
3.3 Liên kết đoạn văn trong văn bản:
 Một bài văn được tạo thành bởi nhiều đoạn văn liên kết lại với nhau. Bài 
văn là một chỉnh thể hoàn chỉnh nên giữa các đoạn văn cần có sự liên kết với 
nhau. Liên kết đoạn văn nhằm mục đích làm cho ý của cả đoạn vừa phân biệt 
nhau vừa liền mạch với nhau một cách hợp lí, tạo tính chỉnh thể cho văn bản. 
Muốn vậy, phải tạo mối quan hệ ngữ nghĩa chặt chẽ, hợp lí giữa các đoạn văn 
với nhau và sử dụng các phương tiện liên kết phù hợp.
 Trong chương trình ngữ văn 8 học sinh đã được học “Liên kết các đoạn 
văn trong văn bản” ở tiết 18, bài 4.
 Trên cơ sơ bài học này giáo viên hướng dẫn học sinh thực hành việc liên 
kết đoạn văn do các em tạo ra.
 Trước hết giáo viên cho học sinh làm bài tập nhận diện các phương tiện 
liên kết đoạn văn.
 Ví dụ 1: 
 Khi dạy xong bài Liên kết các đoạn văn trong văn bản - tiết 18, bài 4, 
giáo viên yêu cầu: về nhà các em đọc văn bản Cô bé bán diêm (An - đéc - xen) ở 
trang 64. Sau đó xác định các từ ngữ và câu có tác dụng nối giữa các đoạn văn 
trong văn bản đó.
 - Em quẹt que diêm thứ hai,
 - Em quẹt que diêm thứ ba.
 - Em quẹt que diêm nữa vào tường, 
 - Thế là 
 - Sáng hôm sau,
 - Trong buổi sáng lạnh lẽo ấy 
 Ví dụ 2: 
 Cũng như ở ví dụ 1, nhưng có thể cho học sinh tìm phương tiện liên kết 
trong văn bản “ Đánh nhau với cối xay gió” ( Xéc - van - téc), ở văn bản này thì 
dễ nhận biết hơn.
 Học sinh có thể tìm được các phương tiện liên kết:
 Vừa bàn tán về cuộc phiêu lưu mới xảy ra, 
 -9- C. KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ
 1. Để đánh giá kết quả đã đạt được, tôi dựa vào bài kiểm tra chất lượng 
cuối kì.
 Kết quả khi chưa áp dụng:
 Trung 
 Lớp Số HS Giỏi Khá Yếu
 bình
 8B 44 1 05 28 10
 Kết quả khi áp dụng:
 Lớp Tổng Giỏi Khá Trung bình Yếu-kém
 số SL % SL % SL % SL %
 8B 44 3 6,8 34 77,2 7 16 0 0
 Sau một thời gian nhận thấy thực trạng bài làm văn của học sinh lớp 8 
trường THCS . Tôi đã kịp thời tìm ra nguyên nhân bài làm văn của các em đạt 
kết quả chưa cao. Tôi nhanh chóng tìm ra giải pháp của bản thân cá nhân tôi 
mong rằng chất lượng bài làm của các em từng bước nâng cao dần lên. 
 Tuy nhiên kết quả như vậy chưa phải là cao nhưng đó cũng là một sự thay 
đổi chất lượng bài làm của các em.
2. Hiệu quả của SKKN
 Trên đây là một số biện pháp giúp học sinh làm tốt bài làm văn trong 
chương trình Ngữ văn 8. Đó cũng là những gì tôi tích luỹ được trong quá trình 
dạy văn tự sự trong thời gian qua.
 Qua quá trình giảng dạy, tìm hiểu, trao đổi với đồng nghiệp, thông qua 
tiết dự giờ, tham khảo tài liệu  tôi đã tích luỹ được cho mình một số kinh 
nghiệm, nó được tôi áp dụng vào bài dạy khi khi lên lớp tại trường THCS .
 Khi áp dụng những kinh nghiệm trên vào bài dạy, sau một thời gian chất 
lượng bài viết của học sinh đã được nâng lên rõ rệt, giảm được số bài không đạt 
yêu cầu, và số bài tốt cũng tăng lên.
 Những biện pháp trên được tôi rút ra từ thực tế cũng như thông qua trao 
đổi với đồng nghiệp, có thể vẫn còn hạn chế. Vậy tôi mong được tiếp thu ý kiến 
đóng góp của BGH, Hội đồng khoa học nhà trường và Hội đồng khoa học của 
Phòng giáo dục - đào tạo để từ đó có thể trao đổi, rút kinh nghiệm giúp tôi nâng 
cao chất lượng giảng dạy ở bộ môn.
 -11- Phải nói rằng qua việc thực hiện đề tài này tôi đã rút ra được cho mình rất 
nhiều bài học từ việc xác định kiến thức bổ sung, soạn giáo án cho đến việc 
giảng dạy.
 Xin chân thành cảm ơn !
 -13-