Sáng kiến kinh nghiệm Ứng dụng bản đồ tư duy trong dạy học môn Toán Lớp 8

 Ứng dụng bản đồ đồ tư duy trong dạy học môn Toán lớp 8 
 LIÊN ĐOÀN LAO ĐÔNG HUYỆN BA VÌ 
 CĐCS TRƯỜNG THCS TÂY ĐẰNG 
 ----------  ---------- 
 “ 01 triệu sáng kiến – nỗ lực vượt khó, sáng tạo 
 quyết tâm chiến thắng đại dịch Covid - 19” 
 Họ và tên: Nguyễn Thị Kiều Hoa 
 Chức vụ: Chủ tịch công đoàn. 
Đơn vị công tác: Trường THCS Tây Đằng- Ba Vì- Hà Nội 
Giảng dạy môn: Toán 8, Công nghệ 8 
 Email : kieuhoanguyen77@gmail.com 
 Số điện thoại: 0945549716 
 Ba Vì, ngày 25 tháng 10 năm 2021 
 1/14 
 Ứng dụng bản đồ đồ tư duy trong dạy học môn Toán lớp 8 
 - Học sinh dễ dàng tiếp thu kiến thức thông qua sơ đồ tư duy. Học sinh vận 
dụng vào bài học và trong cuộc sống hàng ngày. Học sinh phát huy tính tích cực 
trong học tập. 
IV. Nhiệm vụ nghiên cứu đề tài: 
 - Tìm hiểu thực trạng việc dạy và học ở bậc THCS nói chung và phân 
môn toán 8 nói riêng. 
 - Tìm hiểu khung chương trình của phân môn Toán ở bậc THCS. Hệ 
thông kiến thức bằng sơ đồ tư duy từng bài học. Áp dụng sơ đồ tư duy trong 
dạy học toán 8. 
 - Đánh giá kết quả sau khi vận dụng sơ đồ tư duy trong dạy học môn toán 8. 
V. Phạm vi và thời gian thực hiện: 
 + Phạm vi áp dụng: Soạn giảng một số bài, nội dung trong chương trình toán 
8 theo bản đồ tư duy và chuẩn kiến thức kỹ năng đã được điều chỉnh giảm tải. 
 + Thời gian áp dụng: Năm học 2019 -2020. 
VI. Phương pháp nghiên cứu. 
 Đọc và tham khảo các sách lí luận dạy học để tìm hiểu những cơ sở lí luận 
cần thiết cho việc phát triển tư duy sáng tạo cho học sinh. 
 Tìm hiểu các bài dạy bằng BĐTD để chọn những bài phù hợp với nội 
dung cần nghiên cứu. 
 Tìm hiểu thực tế, rút kinh nghiệm qua các tiết dạy học có áp dụng BĐTD 
của đồng nghiệp, trao đổi ý kiến trong tổ chuyên môn, nhà trường. 
 PHẦN II : QUÁ TRÌNH THỰC HIỆN ĐỀ TÀI. 
1. Khảo sát thực tế: 
 Trong những năm học gần đây Bộ giáo dục và đào tạo tiếp tục đổi mới 
phương pháp dạy học nhằm nâng cao chất lượng dạy và học trong các nhà 
trường phổ thông. Một trong những phương pháp dạy học được đưa vào là 
“phương pháp dạy học bằng bản đồ tư duy”. Đây một phương pháp dạy học 
mới đang được rất nhiều nước trên thế giới áp dụng. Qua việc tìm hiểu và vận 
dụng phương pháp dạy học bằng bản đồ tư duy, tôi nhận thấy phương pháp dạy 
học này rất có hiệu quả trong công tác giảng dạy của giáo viên và học tập của 
học sinh. Bước đầu đã giảm bớt được tâm lý ngại học Toán, khơi gợi trong học 
sinh tình yêu đối với môn Toán, đồng thời đem đến cho các em cái nhìn mới, tư 
duy mới về môn Toán. Vậy thế nào là phương pháp dạy học bằng bản đồ tư 
duy? Cần sử dụng bản đồ tư duy như thế nào để nâng cao chất lượng trong các 
giờ học Toán? Đó là những vấn đề tôi muốn cùng được chia sẻ với các đồng 
nghiệp trong sáng kiến này . 
 3/14 
 Ứng dụng bản đồ đồ tư duy trong dạy học môn Toán lớp 8 
2.3 Vận dụng bản đồ tư duy trong quá trình dạy học Toán: 
2.3.1. Giáo viên sử dụng bản đồ tư duy để hỗ trợ quá trình dạy học môn Toán: 
 - Bản đồ tư duy để củng cố kiến thức sau mỗi tiết học và hệ thống kiến thức 
sau mỗi chương, phần Sau mỗi bài học, giáo viên hướng dẫn, gợi ý để học 
sinh tự hệ thống kiến thức trọng tâm, kiến thức cần nhớ của bài học bằng cách 
vẽ bản đồ tư duy. Mỗi bài học được vẽ kiến thức trên một trang giấy rời rồi kẹp 
lại thành tập. Việc làm này sẽ giúp các em dễ ôn tập, xem lại kiến thức khi cần 
một cách nhanh chóng, dễ dàng. 
 - Dùng bản đồ tư duy để dạy bài mới: Giáo viên đưa ra một từ khoá để nêu 
kiến thức của bài mới rồi yêu cầu học sinh vẽ bản đồ tư duy bằng cách đặt câu 
hỏi, gợi ý cho các em để các em tìm ra các từ liên quan đến từ khoá đó và hoàn 
thiện bản đồ tư duy. Qua bản đồ tư duy đó học sinh sẽ nắm được kiến thức bài 
học một cách dễ dàng. 
Ví dụ 1: Khi dạy bài: Hình chữ nhật – Toán 8 : 
 Đặc điểm của bài này là học sinh đã có biểu tượng về hình chữ nhật, biết 
một số tính chất về cạnh, góc của hình chữ nhật từ các lớp tiểu học, mặt khác 
hình chữ nhật lại rất gần gũi với các em trong cuộc sống. Hơn nữa, cấu trúc bài 
hình chữ nhật cũng tương tự với các bài hình thang cân, hình bình hành mà các 
em vừa học trước đó, các bài này đều có các đề mục như định nghĩa, tính chất, 
dấu hiệu nhận biết. Vì vậy khi dạy học bài này nên tổ chức cho học sinh hoạt 
động nhóm lập BĐTD với tên chủ đề chính là hình vẽ một hình chữ nhật để HS 
thiết lập BĐTD, qua đó tự xây dựng kiến thức về hình chữ nhật, việc làm này 
sẽ phát huy được tính tích cực của HS, nâng cao hiệu quả giờ học. Có thể tổ 
chức một số hoạt động sau đây: 
Hoạt động 1: Lập BĐTD. 
 Mở đầu bài học, GV có thể cho HS lập BĐTD theo nhóm hay cá nhân với 
các gợi ý: tìm trong thực tế các hình có dạng hình chữ nhật, viết những tính 
chất về cạnh và góc mà em đã biết về hình chữ nhật, thử nêu định nghĩa, dấu 
hiệu nhận biết hình chữ nhật theo cách hiểu của em, 
Hoạt động 2: Báo cáo, thuyết minh về BĐTD. 
 Cho một vài HS hoặc đại diện của các nhóm HS lên báo cáo, thuyết minh 
về BĐTD mà nhóm mình đã thiết lập. Qua hoạt động này vừa biết rõ việc hiểu 
kiến thức của các em vừa là một cách rèn cho các em khả năng thuyết trình 
trước đông người, giúp các em tự tin hơn, mạnh dạn hơn, đây cũng là một 
trong những điểm cần rèn luyện của học sinh nước ta hiện nay. 
 5/14 
 Ứng dụng bản đồ đồ tư duy trong dạy học môn Toán lớp 8 
Ví dụ 2: Khi dạy bài hình vuông 
 ( Sơ đồ minh hoạ) 
Hoạt động 1: 
 - Lập bản đồ tư duy. 
 - Học sinh lập bản đồ tư duy theo nhóm hay cá nhân với các gợi ý: viết 
 những kiến thức về cạnh và góc hình vuông theo cách hiểu của em, 
Hoạt động 2: 
 - Báo cáo, thuyết minh về bản đồ tư duy. 
 - Đại diện của các nhóm học sinh lên báo cáo, thuyết minh về bản đồ tư 
 duy mà nhóm mình đã thiết lập. 
 - Qua hoạt động này vừa biết rõ việc hiểu kiến thức của các em vừa là 
 một cách rèn cho các em khả năng thuyết trình trước đông người, giúp 
 các em tự tin hơn, mạnh dạn hơn, đây cũng là một trong những điểm cần 
 rèn luyện của học sinh nước ta hiện nay. 
Hoạt động 3: 
 - Thảo luận, chỉnh sửa, hoàn thiện bản đồ tư duy. Tổ chức cho học sinh 
 thảo luận, bổ sung, chỉnh sửa để hoàn thiện bản đồ tư duy về kiến thức 
 của hình vuông. 
 7/14 
 Ứng dụng bản đồ đồ tư duy trong dạy học môn Toán lớp 8 
 Ví dụ 4: Tính chất cơ bản của phân thức 
Ví dụ 5: Cách giải phương trình chứa ẩn ở mẫu 
 9/14 
 Ứng dụng bản đồ đồ tư duy trong dạy học môn Toán lớp 8 
 Ví dụ 7: Khi dạy bài ôn tập chương I 
 Ưu điểm: So với các cách thức ghi chép truyền thống, thì phương pháp bản 
đồ tư duy có những điểm vượt trội như sau: 
 - Ý chính sẽ ở trung tâm và được xác định rõ ràng. 
 - Quan hệ hỗ tương giữa mỗi ý được chỉ ra tường tận. Ý càng quan trọng 
thì sẽ nằm vị trí càng gần với ý chính. 
 - Liên hệ giữa các khái niệm then chốt sẽ được tiếp nhận lập tức bằng thị giác. 
 - Ôn tập và ghi nhớ sẽ hiệu quả và nhanh hơn. 
 - Thêm thông tin (ý) dễ dàng hơn bằng cách vẽ chèn thêm vào bản đồ. 
 - Mỗi bản đồ sẽ phân biệt nhau tạo sự dễ dàng cho việc gợi nhớ. 
 - Các ý mới có thể được đặt vào đúng vị trí trên hình một cách dễ dàng, bất 
chấp thứ tự của sự trình bày, tạo điều kiện cho việc thay đổi một cách nhanh 
chóng và linh hoạt cho việc ghi nhớ. 
 - Có thể tận dụng hỗ trợ của các phần mềm trên máy tính 
 11/14 
 Ứng dụng bản đồ đồ tư duy trong dạy học môn Toán lớp 8 
 1. Nghiên cứu một số vấn đề về cơ sở lý luận và thực tiễn của phương 
pháp ứng dụng bản đồ tư duy trong dạy học môn toán lớp 8 đã là cơ sở tốt cho 
việc vận dụng phương pháp dạy học này vào dạy học bộ môn toán. 
 2. Để thể hiện tính khả thi của các biện pháp khi “Ứng dụng bản đồ tư duy 
trong dạy học môn toán 8”, tôi đã thiết kế và thực nghiệm một số tiết dạy có 
“Ứng dụng bản đồ tư duy trong dạy học môn toán lớp 8”. 
 3. Tổ chức thực nghiệm công phu và tỉ mỉ. 
 Qua thực nghiệm Sư phạm, tôi đã rút ra được những bài học kinh nghiệm 
để tổ chức dạy học tốt hơn. Bằng những số liệu cụ thể, tôi khẳng định rằng: dạy 
học “Ứng dụng bản đồ tư duy” không những giúp cho học sinh tiếp thu nội dung 
bài học một cách chủ động, hiệu quả hơn mà còn tạo cơ hội cho họ được giao 
lưu học hỏi lẫn nhau, qua đó rèn luyện cho học sinh các kĩ năng hợp tác, kĩ năng 
giao tiếp... 
 Như vậy việc vận dụng phương pháp dạy học “Ứng dụng bản đồ tư duy 
trong dạy học môn toán lớp 8” ở trường trung học cơ sở là hoàn toàn khả thi và 
có hiệu quả. 
 Giỏi Khá Trung bình Yếu Kém 
 8A TSHS 
 SL % SL % SL % SL % SL % 
 Đầu năm 39 14 35,9 9 23,1 15 38,5 1 2,5 0 0 
 Cuối HKI 39 22 56,4 10 25,6 7 18 0 0 0 0 
 Cuối năm 39 25 64,1 10 25,6 4 10,3 0 0 0 0 
 Giỏi Khá Trung bình Yếu Kém 
 8B TSHS 
 SL % SL % SL % SL % SL % 
 Đầu năm 37 3 8,1 9 24,3 19 51,4 6 16,2 0 0 
 Cuối HKI 37 6 16,2 10 27,0 16 43,2 5 13,6 0 
 Cuối năm 37 8 21,6 18 48,7 11 29,7 0 0 0 0 
 13/14 
 Ứng dụng bản đồ đồ tư duy trong dạy học môn Toán lớp 8 
 2. Khuyến nghị : 
 Nhà trường hỗ trợ tích cực cho giáo viên trong việc áp dụng phương pháp 
mới này vào trong thực tiễn. 
 Về phía ngành hỗ trợ thêm phương tiện thiết bị nhằm phục vụ tốt hơn cho 
công tác dạy học của giáo viên. 
 Ba Vì, Ngày 25 tháng10 năm 2021 
 Tôi xin cam đoan đây là 
 Tác giả 
 SKKN của tôi tự viết ra, 
 không sao chép nội dung 
 của người khác. 
 Nguyễn Thị Kiều Hoa 
 15/14 
 Ứng dụng bản đồ đồ tư duy trong dạy học môn Toán lớp 8 
 NHẬN XÉT ĐÁNH GIÁ VÀ XẾP LOẠI 
 CỦA HỘI ĐỒNG KHOA HỌC CƠ SỞ 
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
................................................................................................................................. 
................................................................................................................................. 
 Ba Vì, Ngày..........tháng .. năm 2021. 
 Chủ tịch hội đồng 
 ĐÁNH GIÁ VÀ XẾP LOẠI CỦA HỘI ĐỒNG KHOA HỌC 
 NGÀNH GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO HUYỆN 
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
................................................................................................................................. 
................................................................................................................................. 
 Ba Vì, Ngày..........tháng...........năm 2021 
 Chủ tịch hội đồng 
 17/14