Sáng kiến kinh nghiệm Tích hợp giáo dục pháp luật cho học sinh THCS qua môn Giáo dục công dân

 Đề tài: Tích hợp giáo dục pháp luật cho häc sinh THCS qua môn Giáo dục công dân
 PHẦN THỨ NHẤT: ĐẶT VẤN ĐỀ
 I. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI
 Trong công cuộc đổi mới đất nước, xây dựng Nhà nước pháp quyền Việt Nam 
đòi hỏi có những con người mới, có tri thức khoa học, có hiểu biết về pháp luật, 
có ý thức tuân thủ pháp luật. Thực tế hiện nay cho thấy, tình hình vi phạm pháp 
luật trong xã hội ngày càng tăng nhất là trong lứa tuổi thanh thiếu niên. Một trong 
những nguyên nhân dẫn đến tình trạng đó là tình trạng “mù” pháp luật, không 
hiểu biết pháp luật, hoặc hiểu biết pháp luật không đầy đủ, không đúng từ đó dẫn 
đến việc có những hành vi vi phạm pháp luật. 
 Mặt khác, việc mở cửa nền kinh tế cũng có những ảnh hưởng, tác động tiêu cực 
đến truyền thống, đạo đức xã hội. Một số nét đẹp trong đạo đức truyền thống bị phá 
vỡ, đạo đức xã hội có biểu hiện xuống cấp, ý thức pháp luật trong nhân dân chưa 
cao, việc tuân thủ pháp luật chưa được coi trọng. Xã hội càng phát triển, nhu cầu 
hiểu biết và vận dụng pháp luật trong các hoạt động kinh tế hay để bảo vệ quyền và 
lợi ích hợp pháp của mỗi cá nhân trong xã hội càng lớn. Do đó, ngoài việc trang bị 
các kiến thức văn hoá, khoa học kỹ thuật, việc tuyên truyền phổ biến, giáo dục Hiến 
pháp và pháp luật trong nhà trường nhằm trang bị những tri thức pháp luật cơ bản 
cho học sinh, giáo dục ý thức tự giác tuân thủ pháp luật cho các công dân trẻ - chủ 
nhân tương lai của đất nước là việc làm đúng đắn, cần thiết và cấp bách đáp ứng đòi 
hỏi khách quan của sự phát triển của xã hội nhằm nâng cao dân trí pháp lý và thực 
hiện chủ trương của Đảng đã đề ra trong các Nghị quyết hội nghị Trung ương. 
 Tuyên truyền, giáo dục Hiến pháp và pháp luật trong nhà trường là việc trang bị 
cho các em những tri thức pháp luật cần thiết, bồi dưỡng tình cảm và đặc biệt là xây 
dựng và hình thành trong các em ý thức pháp luật làm cơ sở cho sự hình thành hành 
vi và thói quen phù hợp với chuẩn mực đạo đức, với kỷ cương, nề nếp xã hội. Thực 
hiện giáo dục pháp luật trong nhà trường là góp phần đưa pháp luật đến với những 
công dân trẻ tuổi bằng con đường ngắn nhất, nhanh nhất, hiệu quả nhất, góp phần 
thực hiện tốt nhất mục tiêu giáo dục toàn diện mà Đảng, Nhà nước và ngành Giáo 
dục Đào tạo đã xác định.
 Víi sù nghiªm minh cña ph¸p luËt, x· héi ngµy cµng an toµn h¬n, nh÷ng hµnh 
vi vi ph¹m ph¸p luËt ®Òu bÞ xö lÝ. §· cã rÊt nhiÒu ng­êi ph¹m téi vì không thực 
hiện tốt pháp luật cña nhµ n­íc khi đứng trước toà ¸n phải hối hận và xin được 
hưởng sự khoan hồng. Chúng ta vẫn có nhớ hành vi phạm tội của sát thủ máu 
lạnh Lê Văn Luyện, vì muốn có tiền tiêu sài, Lê Văn Luyện đã xuống tay giết cả 
một gia đình gồm hai người lớn và một em nhỏ ở Phố Sàn ( Bắc Giang). Hay sát 
 1/ 35 Đề tài: Tích hợp giáo dục pháp luật cho häc sinh THCS qua môn Giáo dục công dân
sinh vµ phô huynh häc sinh chưa thấy được sự cần thiết phải trang bị kiến thức 
pháp luật, quan niÖm m«n häc Gi¸o dôc c«ng d©n lµ bé m«n phô, kh«ng cÇn thiÕt 
nªn cßn cã th¸i ®é bµn quang, th¬ ¬ hoÆc chØ häc qua loa ®èi phã.
 §Ó gióp c¸c em häc sinh có kiÕn thøc ph¸p luËt, trong quá trình dạy học 
môn Gi¸o dôc c«ng d©ntại trường THCS tôi tuyên truyền phổ biến pháp luật tới 
các em học sinh qua phương pháp dạy học tích hợp. Thông qua đề tài “Tích hợp 
giáo dục pháp luật cho học sinh THCS qua môn Giáo dục công dân” tôi muốn 
trang bị cho các em học sinh kiến thức pháp luật. Tôi mong muốn rằng, các em 
học sinh từ chỗ hiểu biết kiến thức pháp luật sẽ nhanh chóng nhận thức được 
hành vi của mình và mọi người xung quanh là đúng hay sai, có vi phạm pháp luật 
hay không? Từ đó, các em sẽ nghiêm chỉnh chấp hành pháp luật.
IV. NhiÖm vô nghiªn cøu:
 Lµm thÕ nµo ®Ó häc sinh cã thÓ lÜnh héi, vËn dông ®­îc nh÷ng kiÕn thøc 
ph¸p luËt mét c¸ch cã hÖ thèng, bµi b¶n mµ kh«ng bÞ ®¬n ®iÖu, kh« khan, nhµm 
ch¸n trong tõng chñ ®Ò. §iÒu ®ã ®ßi hái gi¸o viªn d¹y m«n Gi¸o dôc c«ng d©n 
ph¶i biÕt lùa chän kiÕn thøc, ph­¬ng ph¸p, h×nh thøc tæ chøc phï hîp víi tõng 
bµi, tõng chñ ®Ò, tõng ®èi t­îng häc sinh. 
V. Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu:
 §Ó n©ng cao chÊt l­îng d¹y vµ häc gi¸o dôc ph¸p luËt ë tr­êng THCS theo 
ch­¬ng tr×nh ®æi míi, d¹y mét tiÕt häc ph¸p luËt cã thÓ sö dông rÊt nhiÒu ®å dïng 
(m¸y chiÕu, tranh ¶nh, b¶ng biÓu, phiÕu häc tËp t×nh huèng) kÕt hîp víi c¸c 
ph­¬ng ph¸p d¹y häc (ph­¬ng ph¸p ®µm tho¹i, ®ãng vai, th¶o luËn nhãm, trß 
ch¬i...). Tuú néi dung tõng bµi mµ gi¸o viªn sö dông cho phï hîp. 
 Khi tiÕn hµnh nghiªn cøu ®Ò tµi “Tích hợp giáo dục pháp luật cho học 
sinh THCS qua m«n Gi¸o dôc c«ng d©n”, t«i ®· sö dông linh ho¹t nhiÒu ph­¬ng 
ph¸p nh­:
 - §iÒu tra qua phiÕu tr¾c nghiÖm.
 - Pháng vÊn häc sinh.
 - Quan s¸t häc sinh. 
 - Thèng kª to¸n häc...
VI. PHẠM VI VÀ GIỚI HẠN NGHIÊN CỨU:
 Ch­¬ng tr×nh gi¸o dôc ph¸p luËt (Häc k× II) cña m«n Gi¸o dôc c«ng d©n 
vµ häc sinh khèi 6,7,8,9 tr­êng Trung häc c¬ së.
 Gi¸o dôc ý thøc ph¸p luËt cho häc sinh chÝnh lµ gióp c¸c em cã thªm nh÷ng 
hiÓu biÕt vÒ nh÷ng "chuÈn mùc ph¸p luËt" biÕt xö lý c¸c t×nh huèng b¾t gÆp 
 3/ 35 Đề tài: Tích hợp giáo dục pháp luật cho häc sinh THCS qua môn Giáo dục công dân
 PHẦN THỨ HAI : GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
I. C¬ së lÝ luËn:
 Sù nghiÖp gi¸o dôc cã vÞ trÝ quan träng trong chiÕn l­îc x©y dùng con 
ng­êi, chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña ®Êt n­íc. Héi nghÞ lÇn II Ban 
chÊp hµnh Trung ­¬ng §¶ng kho¸ VIII ®· x¸c ®Þnh : " NhiÖm vô vµ môc tiªu c¬ 
b¶n gi¸o dôc lµ x©y dùng con ng­êi thiÕt tha g¾n bã víi lÝ t­ëng ®éc lËp d©n téc 
vµ chñ nghÜa x· héi, cã ®¹o ®øc trong s¸ng, cã ý chÝ kiªn c­êng vµ b¶o vÖ tæ 
quèc, c«ng nghiÖp hãa - hiÖn ®¹i hãa ®Êt n­íc, gi÷ g×n vµ ph¸t huy c¸c gi¸ trÞ 
v¨n ho¸ cña d©n téc; cã n¨ng lùc tiÕp thu tinh hoa v¨n ho¸ nh©n lo¹i; ph¸t huy 
tiÒm n¨ng cña d©n téc vµ con ng­êi ViÖt Nam, cã ý thøc céng ®ång; cã t­ duy 
s¸ng t¹o; cã kÜ n¨ng thùc hµnh giái; cã t¸c phong c«ng nghiÖp; cã tÝnh tæ chøc vµ 
kØ luËt; cã søc khoÎ; lµ nh÷ng ng­êi kÕ thõa x©y dùng chñ nghÜa x· héi võa 
"hång" võa "chuyªn" nh­ lêi c¨n dÆn cña B¸c Hå".
 Bªn c¹nh môc tiªu gi¸o dôc chung th× m«n Gi¸o dôc c«ng d©n trong tr­êng 
THCS cßn cã nh÷ng môc tiªu riªng ®ã lµ: trang bÞ kiÕn thøc cho c«ng d©n trªn 
c¸c lÜnh vùc chÝnh trÞ, t­ t­ëng, ®¹o ®øc, ph¸p luËt; h×nh thµnh ý thøc c«ng d©n; ý 
thøc quyÒn vµ nghÜa vô, gi¸o dôc tinh thÇn tr¸ch nhiÖm; t×nh c¶m lµnh m¹nh cña 
ng­êi c«ng d©n; rÌn luyÖn hµnh vi thãi quen, ý thøc t×nh c¶m ®¹o ®øc, phï hîp 
víi chuÈn mùc x· héi, rÌn luyÖn kÜ n¨ng vËn dông kiÕn thøc ®· tÝch luü vµo cuéc 
sèng hµng ngµy.
 Vậy, pháp luật là gì? Pháp luật là hệ thống các quy tắc xử sự chung, có tính 
bắt buộc, do nhà nước ban hành, được nhà nước đảm bảo thực hiện bằng các biện 
pháp giáo dục, thuyết phục và cưỡng chế. Pháp luật của nước Cộng hòa xã hội 
chủ nghĩa Việt Nam là công cụ điều chỉnh các quan hệ xã hội, thể hiện ý chí của 
giai cấp công nhân và nhân dân lao động.
 Ý thức pháp luật là tổng thể những quan điểm, quan niệm, tư tưởng, hành 
vi thịnh hành trong xã hội về pháp luật; là thái độ tình cảm, sự đánh giá của con 
người đối với pháp luật cũng như đối với hành vi pháp luật của các chủ thể trong 
xã hội. Khi đời sống xã hội biến đổi thì quan điểm của con người về pháp luật và 
các hiện tượng pháp lý cũng có sự thay đổi theo. 
 Gi¸o dôc ph¸p luËt cho c«ng d©n nãi chung vµ cho häc sinh phæ th«ng nãi 
riªng lµ mét vÊn ®Ò quan träng cña mäi quèc gia v× ®­îc coi lµ mét ph­¬ng thøc 
®Ó x©y dùng, ph¸t triÓn nÒn v¨n ho¸ ph¸p lÝ, ®¶m b¶o sù æn ®Þnh vµ bÒn v÷ng cña 
mçi quèc gia. Do đó, nội dung ch­¬ng tr×nh th­êng xuyªn ®­îc cËp nhËt, bæ 
sung, ®æi míi theo tiÕn ®é ph¸t triÓn cña x· héi. Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu, gi¶ng 
d¹y còng th­êng xuyªn ®­îc ®æi míi ngay tõ c¸c tiÕt häc ë c¸c cÊp häc theo ®Æc 
 5/ 35 Đề tài: Tích hợp giáo dục pháp luật cho häc sinh THCS qua môn Giáo dục công dân
 MÆt kh¸c, m«n Gi¸o dôc c«ng d©n víi nh÷ng kiÕn thøc ®¹o ®øc, ph¸p luËt 
kh« khan, khã hiÓu, phÇn lín häc sinh cã t©m lÝ ng¹i häc. Do ®ã, vÊn ®Ò ®Æt ra 
cÇn ph¶i ®æi míi c¸c ph­¬ng ph¸p d¹y häc ®Ó t¹o cho häc sinh sù høng thó, niÒm 
say mª, ph¸t huy kh¶ n¨ng t­ duy, s¸ng t¹o cña m×nh trong qu¸ tr×nh chiÕm lÜnh 
tri thøc m«n Gi¸o dôc c«ng d©n ®ång thêi biÕt vËn dông linh ho¹t nh÷ng kiÕn 
thøc ®ã xö lÝ c¸c t×nh huèng x¶y ra trong cuéc sèng hµng ngµy. 
 Lµ mét gi¸o viªn trùc tiÕp gi¶ng d¹y m«n Gi¸o dôc c«ng d©n, ®­îc tiÕp xóc 
gÇn gòi víi ®èi t­îng häc sinh, hiÓu râ h¬n vÒ kiÕn thøc ph¸p luËt cña c¸c em. 
V× vËy, t«i lu«n mong muèn cung cÊp cho häc sinh nh÷ng kiÕn thøc phæ th«ng, 
c¬ b¶n vÒ ph¸p luËt. Tõ ®ã, c¸c em cã ý thøc t«n träng ph¸p luËt vµ xö sù ®óng 
ph¸p luËt trong c¸c mèi quan hÖ víi gia ®×nh, nhµ tr­êng vµ x· héi.
 Trong nh÷ng n¨m qua, c«ng t¸c gi¸o dôc ph¸p luËt trong nhµ tr­êng THCS 
®· ®­îc thùc hiÖn th­êng xuyªn liªn tôc d­íi nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau: sinh 
ho¹t d­íi cê, thi tuyªn truyÒn viªn giái, thi t×m hiÓu kiÕn thøc§Ó thùc hiÖn tèt 
viÖc cung cÊp th«ng tin ph¸p luËt cho häc sinh, gi¸o viªn gi¶ng d¹y m«n Gi¸o dôc 
c«ng d©n ph¶i x©y dùng c¸c ph­¬ng ph¸p d¹y häc, s­u tÇm t­ liÖu, tranh ¶nh, 
b¨ng h×nh...phï hîp víi néi dung bµi d¹y.
 HiÖn nay, viÖc gi¸o dôc ph¸p luËt trong nhµ tr­êng THCS ®­îc tiÕn hµnh 
theo hai ph­¬ng thøc: gi¸o dôc trong ch­¬ng tr×nh chÝnh khãa ( m«n Gi¸o dôc 
c«ng d©n) vµ th«ng qua c¸c ho¹t ®éng ngo¹i khãa ( gi¸o dôc ngoµi giê lªn líp, 
sinh ho¹t d­íi cê, tiÕt häc ngo¹i khãa)
1. Gi¸o dôc ph¸p luËt qua ho¹t ®éng chÝnh khãa:
 M«n Gi¸o dôc c«ng d©n gi÷ vai trß quan träng trong viÖc gi¸o dôc cho häc 
sinh ý thøc vµ hµnh vi cña ng­êi c«ng d©n, gãp phÇn h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn ë 
c¸c em nh÷ng phÈm chÊt vµ n¨ng lùc cÇn thiÕt cña ng­êi c«ng d©n trong x· héi. 
Do vËy, m«n häc nµy gãp phÇn quan träng trong viÖc n©ng cao chÊt l­îng nguån 
nh©n lùc, ®µo t¹o häc sinh thµnh nh÷ng ng­êi lao ®éng míi ®¸p øng ®­îc nh÷ng 
®ßi hái cña ®Êt n­íc.
 a. VÒ néi dung ch­¬ng tr×nh:
 M«n Gi¸o dôc c«ng d©n ®­îc d¹y ë c¶ bèn khèi líp ( tõ líp 6 ®Õn líp 9) 
víi thêi l­îng 35 tiÕt/ khèi líp/ n¨m häc. Tæng sè tiÕt cña bèn khèi líp lµ 140 
tiÕt, víi hai néi dung chÝnh lµ:
 + C«ng d©n víi ®¹o ®øc: c¸c gi¸ trÞ vµ chuÈn mùc ®¹o ®øc.
 + C«ng d©n víi ph¸p luËt: C¸c quyÒn vµ nghÜa vô cña c«ng d©n; quyÒn vµ 
tr¸ch nhiÖm cña nhµ n­íc.
 Trong ®ã, néi dung gi¸o dôc ph¸p luËt kh«ng ®¬n thuÇn lµ c¸c kiÕn thøc vÒ 
ph¸p luËt mµ ®¶m b¶o c©n ®èi, hµi hßa gi÷a yªu cÇu trang bÞ kiÕn thøc víi viÖc 
rÌn luyÖn kÜ n¨ng vµ ph¸t triÓn th¸i ®é tÝch cùc cho häc sinh. Kh«ng nh÷ng trang 
 7/ 35 Đề tài: Tích hợp giáo dục pháp luật cho häc sinh THCS qua môn Giáo dục công dân
 + QuyÒn ®­îc b¶o ®¶m vÒ an toµn, bÝ mËt vÒ th­ tÝn, ®iÖn tho¹i , ®iÖn tÝn 
( Líp 6)
 + QuyÒn tù do tÝn ng­ìng, t«n gi¸o ( Líp 7)
 + QuyÒn khiÕu n¹i, tè c¸o cña c«ng d©n ( Líp 8)
* Nhµ n­íc Céng hßa x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam – QuyÒn vµ nghÜa vô c«ng d©n 
trong viÖc qu¶n lÝ nhµ n­íc, bao gåm c¸c néi dung:
 + C«ng d©n n­íc Céng hßa x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam ( Líp 6)
 + Nhµ n­íc Céng hßa x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam ( Líp 7)
 + Bé m¸y nhµ n­íc cÊp c¬ së ( Líp 7)
 + HiÕn ph¸p n­íc Céng hßa x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam ( Líp 8)
 + Ph¸p luËt n­íc Céng hßa x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam ( Líp 8)
 + Vi ph¹m ph¸p luËt vµ tr¸ch nhiÖm ph¸p lÝ ( Líp 9)
 + QuyÒn tham gia qu¶n lÝ nhµ n­íc, qu¶n lÝ x· héi cña c«ng d©n ( Líp 9)
 + NghÜa vô b¶o vÖ Tæ quèc ( Líp 9)
 b. Ph­¬ng ph¸p gi¸o dôc ph¸p luËt:
 Tr­íc ®©y, viÖc gi¸o dôc ph¸p luËt cho häc sinh chñ yÕu truyÒn thô kiÕn 
thøc kh« khan, nÆng nÒ, ¸p ®Æt. Cßn hiÖn nay theo ch­¬ng tr×nh míi, d¹y häc 
ph¸p luËt ph¶i lµ qu¸ tr×nh tæ chøc, h­íng dÉn cho häc sinh ho¹t ®éng, ph©n tÝch, 
khai th¸c c¸c th«ng tin, sù kiÖn, c¸c t×nh huèng thùc tiÔn, c¸c tr­êng hîp ®iÓn 
h×nh...®Ó th«ng qua ®ã c¸c em cã thÓ tù ph¸t hiÖn vµ chiÕm lÜnh kiÕn thøc míi, 
ph¸t triÓn kÜ n¨ng vµ th¸i ®é tÝch cùc chñ ®éng trong häc tËp. Qua thùc tÕ gi¶ng 
d¹y, t«i ®· ¸p dông mét sè ph­¬ng ph¸p d¹y häc cho phÇn gi¸o dôc ph¸p luËt nh­ 
sau:
 + Ph©n tÝch c¸c th«ng tin, sù kiÖn, c¸c t×nh huèng, c¸c truyÖn kÓ...cã liªn quan 
®Õn chñ ®Ò bµi häc.
 + Quan s¸t vµ ph©n tÝch tranh ¶nh, b¨ng h×nh...
 + Xö lÝ t×nh huèng.
 + Th¶o luËn, ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ c¸c ý kiÕn , quan ®iÓm, th¸i ®é, hµnh vi, viÖc 
lµm.
 + S¾m vai, diÔn tiÓu phÈm minh häa.
 + Ch¬i trß ch¬i.
 + Thi hïng biÖn, h¸t, móa, s¸ng t¸c th¬, vÏ tranh
 + S­u tÇm tranh ¶nh, b¸o c¸o kÕt qu¶ s­u tÇm ...
 Nãi chung, ph­¬ng ph¸p vµ h×nh thøc d¹y häc gi¸o dôc ph¸p luËt còng 
phong phó ®a d¹ng nh­ gi¸o dôc ®¹o ®øc, bao gåm c¶ ph­¬ng ph¸p hiÖn ®¹i vµ 
ph­¬ng ph¸p truyÒn thèng. Mçi ph­¬ng ph¸p vµ h×nh thøc d¹y häc gi¸o dôc ph¸p 
luËt ®Òu cã mÆt m¹nh vµ h¹n chÕ riªng, v× vËy, kh«ng nªn qu¸ l¹m dông hoÆc 
xem nhÑ mét ph­¬ng ph¸p nµo. §iÒu quan träng lµ cÇn c¨n cø vµo néi dung, tÝnh 
 9/ 35