Sáng kiến kinh nghiệm Một số phương pháp dạy nghe hiểu có hiệu quả cho học sinh Lớp 8 ở trường THCS Khương Đình

 Một số phương pháp dạy nghe hiểu có hiệu quả cho học sinh lớp 8
 PHẦN I – ĐẶT VẤN ĐỀ
I. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI
 TiÕng Anh lµ ng«n ng÷ ®­îc nhiÒu quèc gia sö dông nhÊt, nã trë thµnh 
ngôn ngữ chính thức cña nhiÒu n­íc, lµ ng«n ng÷ giao tiÕp gi÷a con ng­êi víi 
con ng­êi trªn toµn thÕ giíi.
 Víi xu thÕ héi nhËp quèc tÕ, ViÖt Nam ®ang ngµy cµng ph¸t huy hÕt kh¶ 
n¨ng s½n cã trong mäi lÜnh vùc.Ng«n ng÷ giao tiÕp trë thµnh c«ng cô ®¾c lùc vµ 
cã søc m¹nh tiªn quyÕt. HiÖn nay, khi ®Êt n­íc ta ®· gia nhËp tæ chøc th­¬ng 
m¹i thÕ giíi WTO th× viÖc biÕt tiÕng Anh vµ sö dông ®­îc tiÕng Anh sÏ gióp 
chóng ta cã nhiÒu c¬ héi ®Ó n©ng cao sù hiÓu biÕt vµ ph¸t triÓn vÒ mäi mÆt. 
ChÝnh v× vËy, m«n ngo¹i ng÷ nãi chung vµ tiÕng Anh nãi riªng ngµy cµng trë nªn 
quan träng. Ngµy nay, ë n­íc ta trong c¸c nhµ tr­êng phæ th«ng, ®¹i häc hay cao 
®¼ng vµ ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o sau ®¹i häc, bé m«n tiÕng Anh ®· ®­îc coi nh­ 
mét m«n häc chÝnh - mét m«n häc b¾t buéc.
 Chóng ta đãx¸c ®Þnh vÞ trÝ cña m«n häc ®èi víi sù ph¸t triÓn chung cña 
toµn x· héi: lµ mét phương tiện hoµ nhËp víi céng ®ång quèc tÕ vµ khu vùc; tiÕp 
cËn th«ng tin vµ khoa häc kÜ thuËt; tiÕp cËn nh÷ng nÒn v¨n ho¸ kh¸c còng nh­ 
nh÷ng sù kiÖn quèc tÕ quan träng. Bé Gi¸o dôc - §µo t¹o ®­a ra môc tiªu cho bé 
m«n: Ch­¬ng tr×nh m«n tiÕng Anh cÊp THCS nh»m h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn ë 
häc sinh nh÷ng kiÕn thøc vµ kÜ n¨ng c¬ b¶n vÒ tiÕng Anh vµ nh÷ng phÈm chÊt trÝ 
tuÖ cÇn thiÕt ®Ó tiÕp tôc học tập và lao động.
 Ch­¬ng tr×nh tiÕng Anh đã ®­îc ®­a vµo gi¶ng d¹y ë c¸c tr­êng THCS 
nhiÒu n¨m nay, nh­ng tiếng Anh vÉn lµ mét m«n họctương đốikhó đối víi häc 
sinh. Ph­¬ng ph¸p thùc hiÖn c¸c tiÕt d¹y còng nh­ môc ®Ých d¹y vµ häc 
tiếngAnh còng có những đặc thù riêngso víi nh÷ng m«n häc kh¸c. 
 Môc ®Ých cña viÖc gi¶ng d¹y ngoại ngữ nói chung và tiếng Anh nói riênglµ 
rÌn luyÖn cho häc sinh 4 kü n¨ng: nghe (listening), nãi (speaking), ®äc 
(reading), vµ viÕt (writing), và cao hơn là giúp các em thích ứng với môi trường 
học tập và làm việc có yếu tố nước ngoài sau này. Muèn hoµn thiÖn kü n¨ng 
ng«n ng÷, ngoài thời gian học trên lớp, chủ yếu ng­êi häc ph¶i đượcthùc hµnh. 
Trong 4 kỹ năng đó, nghe – nói là 2 kỹ năng được coi là cơ bản nhất cần được 
người học nắm vững.Tuy nhiên ë cÊp THCS, Tuy nhiên trong thực tế, để rèn các 
kỹ năng tiếng Anh cho học sinh, giáo viên gặp phải không ít khó khăn, đặc biệt 
là đối với việc rèn kỹ năng nghe.Thực tế ở trường tôi, kỹ năng nghe của một 
bộ phận không nhỏ học sinh là chưa tốt. Sau mỗi tiết dạy nghe giáo viên gặp 
không ít khó khăn trong việc kiểm tra lại thông tin mà các em đã nghe.
 Trước tình hình đó, là một giáo viên trực tiếp giảng dạy tiếng Anh khối 8, 
đối tượng đã được tiếp xúc với ngôn ngữ tiếng Anh qua 2 năm 6 và 7, bản thân 
 1 Một số phương pháp dạy nghe hiểu có hiệu quả cho học sinh lớp 8
 Qua c¸c ®ît tËp huÊn, héi th¶o, chuyên đề vµ båi d­ìng vÒ chuyªn m«n, 
mỗi gi¸o viªn ®Òu ®­îc häc hái vµ tiÕp thu nh÷ng ph­¬ng ph¸p d¹y häc míi phï 
hîp víi tõng kiÓu bµi, d¹ng bµi lªn líp. Bªn c¹nh ®ã, mçi gi¸o viªn cÇn ph¶i häc 
hái thªm c¸c ph­¬ng ph¸p d¹y häc hay cña ®ång nghiÖp b»ng c¸ch dù giê, trao 
®æi ph­¬ng ph¸p ®Ó rót ra kinh nghiÖm vµ c¸ch d¹y häc sao cho phï hîp, s¸ng 
t¹o h¬n.
 Bé s¸ch gi¸o khoa míi cã nhiÒu ­u ®iÓm, nh­ng còng ®ßi hái häc sinh 
ph¶i chñ ®éng häc tËp vµ tiÕp thu kiÕn thøc vµ c¸c bµi häc cã tÝnh giao tiÕp cao. 
§iÒu ®ã ®ßi hái c¸c em ph¶i cã vµ biÕt vËn dông kü n¨ng nghe - nãi tèt h¬n.
 §Ó gióp c¸c em häc sinh, nhÊt lµ c¸c em cßn rôt rÌ ng¹i giao tiÕp cã c¬ 
héi vµ høng thó häc tèt tiÕng Anh, t«i ®· d¹y vµ luyÖn tËp tõ vùng, tiết tấu, ngữ 
âm, ngữ điệu cho học sinh thông qua các phương pháp cụ thể.
III. CƠ SỞ THỰC TIỄN:
 Qua một vài năm giảng dạy tiếng Anh ở trường THCS theo phương pháp 
đổi mới, bản thân tôi nhận thấy một điều: Phần lớn học sinh chưa xác định được 
phương pháp học ngoại ngữ. Việc vận dụng tiếng Anh trong cuộc sống còn 
nhiều hạn chế, các em không dám nói bằng tiếng Anh, giao tiếp với bạn bè bằng 
tiếng Anh. Hơn nữa trong quá trình học các em còn yếu về kỹ năng nghe, khó 
khăn trong khi nghe. Để luyện nghe có hiệu quả học sinh phải được rèn luyện và 
thực hành nghe nhiều để làm quen với dạng nói của ngôn ngữ. Càng nghe nhiều 
thì người học càng có kinh nghiệm nhận ra âm vần, hiểu được ý nghĩa của thông 
tin thể hiện qua cách phát âm, trọng âm của từ và ngữ điệu câu.
 Việc dạy học theo phương pháp đổi mới hiện nay chú trọng nhiều đến tính 
chủ động sáng tạo của học sinh. Phần lớn thời gian giao tiếp là lúc các em tư duy 
chủ động thực hành tiếng Anh. Để có một tiết học tốt thì các em phải chuẩn bị 
bài ở nhà kỹ. Hơn nữa để học tốt một giờ nghe các em cần được nghe nhiều. 
Tuy nhiên một bộ phận không nhỏ các em chưa có phương pháp tự học tiếng 
Anh, rèn kĩ năng nghe tiếng Anh; thêm vào đó tài liệu để tham khảo kĩ năng 
nghe bậc THCS chưa phong phú, từ đó việc đầu tư học kĩ năng nghe còn nhiều 
hạn chế.
 Ngoài ra tiếng Anh là một môn học khó, khối lượng kiến thức nhiều, thời 
gian học trên lớp chưa nhiều, và trong quá trình nghe các em không kiểm soát 
được điều sẽ nghe. Bài nghe có nhiều từ mới, trọng âm từ, trọng âm câu, ngữ 
điệu thì rất khác nhau và học sinh khó có thể hiểu được nội dung. Mặt khác môi 
trường giao tiếp bằng tiếng Anh còn hạn chế, vì cậy các em ít có cơ hội luyện 
nghe.
 3 Một số phương pháp dạy nghe hiểu có hiệu quả cho học sinh lớp 8
sö dông c¸c trß ch¬i khi thùc hµnh vµ luyÖn tËp tõ - cÊu tróc nh»m kÝch thÝch kh¶ 
n¨ng nghe - nãi của học sinh trong khi giao tiÕp giúpgi¸o viªn dÔ dµng söa lçi vÒ 
ph¸t ©m cho häc sinh.
III. §èi t­îng vµ thêi gian nghiªn cøu:
1. §èi t­îng:
- Học sinh lớp 8A1 và 8A4 năm học 2014-2015
- Tæng sè häc sinh: 50 häc sinh.
- Häc sinh giái chiÕm 80%, học sinh tiên tiến chiếm 20%(kết quả năm học 2013-
2014).
 Víi sù nhiÖt t×nh cña ng­êi giáo viên - ng­êi h­íng dÉn, t«i ®· x©y dùng 
tèt mèi quan hÖ gi÷a thÇy vµ trß, t«i muèn ¸p dông c¸c ý tưởng và phương pháp 
dưới đây nh»m mang l¹i kÕt qu¶ tèt nhÊt trong viÖc häc tËp cña häc sinh vµ 
gi¶ng d¹y cña gi¸o viªn. Qua ®ã t¨ng thªm lòng yªu thÝch m«n häc vµ häc tèt 
m«n häc nµy cho c¸c em häc sinh.
2. Thêi gian nghiªn cøu:
 T«i ®· x©y dùng ®Ò tµi nµy vµ ¸p dông trong gi¶ng d¹y từ đầun¨m häc 
2014 - 2015. (Thêi gian cô thÓ: tõ th¸ng 9/ 2014 ®Õn th¸ng 4/ 2015).
 5 Một số phương pháp dạy nghe hiểu có hiệu quả cho học sinh lớp 8
Lan: Do I know her?
Hoa: I don’t think so. She (3).................... my next door neighbor in Hue.
Lan: What does she (4)..................... like?
Hoa: Oh, She’s (5)................. Here is her (6).......................Lan: What a 
(7)..................... smile! Was she your (8).........................?
Hoa: Oh, no. She wasn’t old (9) ...............to be (10) ......................my class.
Keys:
1. happy 2. letter 3. was 4. look
5. beautiful 6. photograph 7. lovely 8. classmate
9. enough 10. in
Kết quả:
 Tốt Khá TB Yếu Kém
 Lớp Sĩ số
 SL % SL % SL % SL % SL %
 8A1 50 20 40 15 30 12 24 3 6 0 0
Qua kết quả trên, tôi nhận thấy kỹ năng nghe của các em còn một số hạn chế. 
Một số em chưa hiểu được bài, chưa vận dụng thành thục được kiến thức mình 
đã học. Vì bài nghe này ở mức độ trung bình với từ vựng tương đối đơn giản, 
những thông tin này các em đã được học. Do vậy, tôi đã trăn trở và đưa ra một 
số kinh nghiệm trong quá trình dạy nghe.
Bước 2: Các biện pháp cụ thể
I/ Sử dụng tốt linh hoạt các kỹ thuật trong một tiết dạy kĩ năng nghe
Việc rèn luyện kỹ năng nghe trong một tiết học nghe được thực hiện qua 3 giai 
đoạn:
1. Pre- listening
Mục đích của các hoạt động trong giai đoạn này là giúp học sinh tập trung sự 
chú ý vào chủ đề, đặc biệt là đoán trước những thông tin của chủ đề được nghe. 
Để khắc phục những khó khăn khi nghe trong tiết học, giáo viên cần giới thiệu 
chủ đề, ngữ cảnh, tình huống, nội dung có liên quan đến bài nghe, khai thác xem 
học sinh đã biết và chưa biết gì về nội dung sẽ nghe, gợi trí tò mò, tạo hứng thú 
cho các hoạt động của bài.
- Cho học sinh suy đoán những điều sắp nghe trong một ngữ cảnh nhất định.
- Dạy từ vựng tuy nhiên lưu ý là không giới thiệu hết từ mới, nên để học sinh 
đoán nghĩa của từ trong ngữ cảnh.
- Cung cấp mục đích nghe, soạn ra các yêu cầu nhiệm vụ và bài tập về nội dung 
nghe.
- Khi tiến hành các hoạt động nghe, việc dùng trực quan tranh ảnh minh hoạ 
kèm theo sẽ hỗ trợ rất tốt cho việc làm rõ ngữ cảnh gợi ý nội dung sắp nghe. 
 7 Một số phương pháp dạy nghe hiểu có hiệu quả cho học sinh lớp 8
g. Writing (7).................................
Feedback students’ prediction 
2. While- listening
- Mục đích của các hoạt động trong giai đoạn này là giúp cho học sinh thực hành 
kỹ năng nghe tức là qua lời nói rút ra được thông tin cần truyền đạt.
- Cho học sinh nghe và làm bài tập, nếu phần trước cho học sinh đoán nội dung 
nghe thì ở phần này cho học sinh đối chiếu điều đã nghe với điều đã đoán.
- Đối với bài nghe khó giáo viên có thể chia quá trình nghe thành bài tập nghe từ 
dễ đến khó.
- Đối với bài nghe dài có thể đơn giản hóa bài nghe thành các dạng bài tập phù 
hợp trình độ học sinh.
- Một số hình thức thể hiện trong giai đoạn này
+ Defining True-False
+ Checking the correct answer
+ Matching
+ Filling in the gap/ chart
+ Answering comprehension questions
+ Multiple choices
+ Identifying mistakes
+ Listening and drawing
Ví dụ: Unit 5 - Study habits
While- listening
1. Listening
? Listen to the tape and check your prediction
Feed back? Work in groups and write the answers on the poster
Hang the poster on the board and correct.
Answer keys
1. 87 days present
2. 5 days absent
3. Participation: S
4. Listening: C
5. Speaking: A
6. Reading: A
7. Writing: B
2. Comprehension questions
? Listen to the dialogue again and give the short answer for the questions
a. Why did Nga miss five days of school?
 9 Một số phương pháp dạy nghe hiểu có hiệu quả cho học sinh lớp 8
thông tin suy đoán điều sẽ nghe. Nhờ vậy, học sinh sẽ chủ động và tự tin hơn khi 
nghe.
Yêu cầu trong tiết dạy nghe cần: 
+ Đảm bảo chất lượng mẫu nghe
+ Bằng đài có chất lượng tốt
+ Giáo viên đọc với tốc độ trung bình, phát âm chuẩn xác
II/ Kết hợp luyện nghe vào các nhóm kĩ thuật khác
1. Nhóm kỹ thuật luyện tập cơ sở
1.1. Luyện nề nếp tập trung chú ý khi nghe
Đây là những thủ thuật có ý nghĩa tiền đề trong việc hình thành cho học sinh khả 
năng nghe tiếng Anh.
Cho học sinh nghe từ câu hay đoạn, bài và giáo viên gọi cá nhân học sinh lặp lại. 
Tập cho học sinh có ý thức và thói quen lắng nghe bạn. Một cách giúp học sinh 
tập trung chú ý nghe bạn nói đó là giáo viên thường xuyên đặt ra những câu hỏi 
yêu cầu học sinh phải sử dụng lại những thông tin từ điều bạn mình đã nói để trả 
lời:
Ví dụ: học sinh A nói: “My house is in the countryside. It is not big but very 
nice”. Sau khi bạn A nói xong, tôi gọi bất kì học sinh nào trả lời câu hỏi: Where 
does A live? How is his house?
Mỗi tuần một lần cho học sinh chơi một trò chơi tập trung nghe.
Ví dụ: 
Trò chơi thứ nhất: Truyền tin
Lớp có 12 dãy bàn, giáo viên làm 12 phiếu, trên mỗi phiếu ghi một câu. Sau đó 
trao phiếu cho 1 học sinh đầu dãy. Học sinh này có nhiệm vụ nói thầm với học 
sinh bên cạnh điều mình đọc được. Cứ thế, học sinh này nối tiếp học sinh kia 
truyền tin cho đến học sinh cuối dãy. Học sinh cuối dãy có nhiệm vụ nói lại câu 
hay đoạn mình nghe được trước lớp, và học sinh đầu dãy sẽ xác định đúng hay 
không so với nội dung đã ghi trên phiếu.
Trò chơi thứ hai: Tìm bạn giao tiếp
Giáo viên chuẩn bị một số câu hỏi và câu trả lời trên giấy, ghép câu trả lời với 
câu hỏi bằng cách cho chúng những con số: thí dụ câu hỏi 1 tương ứng với câu 
trả lời 5. Học sinh tự tìm câu trả lời bằng cách tìm ra bạn của mình tương ứng 
với câu trả phù hợp, cặp nào nhận ra nhau đầu tiên sẽ thắng.
Trò chơi thứ ba: Giúp bạn học tốt
Mỗi học sinh trong lớp tự đặt một câu, các thành viên còn lại sẽ lắng nghe bạn 
đọc câu của mình rồi xác định câu đúng hay sai và sửa câu nếu cần. Giáo viên 
 11