Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp trong việc bảo quản vốn tài liệu tại thư viện trường THCS Nguyễn Lân

 MỤC LỤC
I. ĐẶT VẤN ĐỀ..2
 1.Lý do chọn đề tài.............2
 2.Mục tiêu, nhiệm vụ......3
 3.Đối tượng nghiên cứu...3
 4.Giới hạn nghiên cứu.....3
 5. Phạm vi và phương pháp.3
II. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
 1.Cơ sở lí luận..3
 2.Thực trạng vấn đề nghiên cứu...3
 3.Nội dung và hình thức giải pháp...4
 3.1.Mục tiêu giải pháp..4
 3.2.Nội dung, cách thức thực hiện giải pháp....4
 3.3.Mối quan hệ giữa các biện pháp, giải pháp .....11
 3.4 Kết quả.....11
 III. PHẦN KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ ........................................................15
 1. Kết luận ..............................................................................................15
 2. Kiến nghị....................................................................................... ..15
 1 2. Mục tiêu, nhiệm vụ của đề tài
 - Mục tiêu: Bảo quản vốn tài liệu tại thư viện trường THCS Nguyễn 
Lân. Lưu giữ những di sản văn hóa của nhân loại, kéo dài tuổi thọ của sách.
 - Nhiệm vụ: Đưa ra một số biện pháp nhằm bảo quản vốn tài liệu tốt 
hơn, hiệu quả hơn, khoa học hơn.
 3. Đối tượng nghiên cứu
 - Việc bảo quản vốn tài liệu tại trường THCS Nguyễn Lân.
 4. Giới hạn nghiên cứu
 Tôi tiến hành nghiên cứu sáng kiến kinh nghiệm: “Một số biện pháp 
trong việc bảo quản vốn tài liệu tại thư viện Trường THCS Nguyễn Lân” qua 
các năm học 2020-2021, 2021-2022.
 5. Phương pháp nghiên cứu
 Khi thực hiện đề tài này tôi đã sử dụng một số nhóm phương pháp như:
 a. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận
 - Phương pháp nghiên cứu tài liệu, các văn bản pháp quy về thư viện.
 - Phương pháp phân tích – tổng hợp tài liệu.
 b. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
 - Phương pháp điều tra
 - Phương pháp tổng kết kinh nghiệm
 - Phương pháp khảo sát
 c. Phương pháp thống kê toán học
 II. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
 1. Cơ sở lý luận
 Vốn tài liệu thư viện là những tài liệu được sưu tầm, tập hợp theo nhiều 
 chủ đề, nội dung nhất định được xử lý theo nguyên tắc, quy trình khoa học 
 của nghiệp vụ thư viện để tổ chức phục vụ người đọc đạt hiệu quả cao và 
 được bảo quản.
 Bảo quản vốn tài liệu là quá trình áp dụng các biện pháp khoa học kỹ 
 thuật nhằm đảm bảo sự toàn vẹn hiện trạng vật lý bình thường của tài liệu có 
 trong kho và kéo dài tuổi thọ cho tài liệu. Mục đích là để phục vụ các yêu cầu 
 học tập và nghiên cứu, sử dụng tài liệu trước mắt và lâu dài.
 2. Thực trạng vấn đề nghiên cứu
 Do các yếu tố khách quan và chủ quan đã làm cho một vài cuốn sách bị 
hư hỏng (bị cong, rách, ẩm mốc, côn trùng gặm nhấm) đặc biệt là những 
cuốn sách có giá trị, là một cán bộ thư viện tôi thiết nghĩ làm thế nào để bảo 
quản được số vốn tài liệu này được lâu dài, sắp xếp vốn tài liệu khoa học để 
 3 mốc, côn trùng). Tác động do người đọc sử dụng nhiều lần, sử dụng chưa 
đúng cách, chưa khoa học và chưa biết cách bảo quản vốn tài liệu. Vì vậy cần 
hạn chế những yếu tố làm hư hỏng sách. Do đó bảo quản vốn tài liệu phải 
được xem xét ngay từ khâu chọn vị trí giá sách trong kho sách bởi vì nó gắn 
liền với thư viện trong suốt quá trình hoạt động và tồn tại.
 3.2.1. Lập kế hoạch bảo quản vốn tài liệu
Kế hoạch bảo quản là một quá trình đòi hỏi phải xác định các yêu cầu cụ thể 
đối với việc quản lý các tài liệu thu thập được, xác định các trường hợp cần ưu 
tiên và cũng cần phải xác định rõ các nguồn vốn để thực thi.
Mục đích của việc lập kế hoạch bảo quản tài liệu là xác định được một quy trình 
hoạt động cho phép thư viện lập được một chương trình bảo quản cho cả hiện tại 
và tương lai. Hơn nữa quá trình này còn giúp cho các cơ quan xác định rõ 
những việc phải làm và những việc không bao giờ nên làm nhờ đó vốn tài liệu 
được phân bổ một cách hợp lý. Kế hoạch bảo quản dựa trên các nhu cầu của thư 
viện và các hoạt động đặt ra để đáp ứng các yêu cầu đó. Kế hoạch bảo quản bao 
gồm hai bước:
 - Khảo sát đánh giá các nhu cầu có tính then chốt đối với việc lập kế 
hoạch bảo quản và phải được tiến hành trước khi soạn thảo kế hoạch. Khảo sát 
phải đánh giá được các chủ trương việc thực hiện và các điều kiện của cơ quan 
có ảnh hưởng đến công tác bảo quản, phải nêu được tình trạng chung của toàn 
bộ vốn tài liệu, chỉ ra được những gì cần làm để cải thiện tình trạng đó cũng như 
bằng cách nào để bảo quản vốn tài liệu đó lâu dài. Khảo sát phải xác định được 
các yêu cầu bảo quản cụ thể (điều kiện bảo quản, môi trường bảo quản, hệ 
thống bảo vệ và sử dụng), phải đề xuất được các hoạt động đáp ứng được 
các yêu cầu đó và ưu tiên thực hiện các hoạt động được đề xuất.
 - Việc thiết lập một kế hoạch bảo quản dài hạn phải được thực hiện 
bằng văn bản và phải được đưa ra ngay từ đầu năm học. Kế hoạch bảo quản 
phải phác thảo được những yêu cầu bảo quản của cơ quan và phải vạch ra 
được quy trình hoạt động cụ thể theo từng tháng, quý để đáp ứng được những 
yêu cầu của việc bảo quản tài liệu; phải thể hiện được vai trò và tầm quan 
trọng của việc bảo quản, ghi lại những hoạt động bảo quản trong hiện tại và quá 
khứ cũng như những nỗ lực trong tương lai. Kế hoạch đó đưa ra một khuôn mẫu 
để thực hiện những mục tiêu đề ra, duy trì sự liên tục, tính nhất quán qua thời 
gian của một chương trình bảo quản. Kế hoạch bảo quản phải dễ hiểu và phải 
bao quát được toàn bộ các nguồn tài liệu của nhà trường. Tùy từng nhà trường 
có những kế hoạch khác nhau dài hạn, phức tạp và chi tiết, có những kế hoạch 
 5 trường trong lành cho các em học sinh đến đọc sách, học tập và cho giáo viên 
đến để nghiên cứu, giúp kích thích nhu cầu hứng thú đọc, số vòng quay của sách 
tăng lên, sách được luân chuyển nhiều. Do phòng thư viện và phòng đọc chung 
vì vậy cán bộ thư viện cần phải mở cửa thường xuyên tạo sự lưu thông không 
khí trong phòng với bên ngoài tránh ẩm thấp.
 3.2.4. Phòng thư viện, kho bảo quản tài liệu
 Có môi trường không khí trong sạch, ở nơi khô ráo, thoáng mát, sạch sẽ 
(phòng thư viện phải cách xa khu nhà vệ sinh, nơi đổ rác).
 Thư viện được xây dựng ở vị trí trung tâm thuận lợi cho việc khai thác và 
sử dụng tài liệu của bạn đọc cũng như công tác phục vụ của cán bộ thư viện. 
 * Thiết bị bảo quản tài liệu
 Thiết bị bảo quản vốn tài liệu bao gồm tủ, giá, kệ Việc lựa chọn thiết 
bị để bảo quản tài liệu trong các thư viện là vấn đề quan trọng trong công tác 
bảo quản vốn tài liệu. Nhiều vật dụng sẵn có và đang thịnh hành có chứa những 
chất liệu làm sản sinh những tác dụng phụ đã góp phần làm hư hỏng tài liệu. 
Ngoài ra một số những điểm đặc trưng của vật liệu xây dựng cũng phá hủy và 
góp phần làm hư hỏng tài liệu. Vì thế cần lựa chọn những thiết bị bảo quản vốn 
tài liệu sao cho phù hợp, đảm bảo, có độ bền cao nhằm giúp cho tài liệu sử dụng 
được lâu dài.
 Giá, tủ sách làm bằng gỗ thì nên lựa chọn những loại gỗ tốt ít gây hư hại 
nhất và có biện pháp phòng ngừa chống mối, mọt.
 Tủ làm bằng kính cũng được hầu hết các thư viện sử dụng để đựng tài 
liệu bởi nó có tính thẩm mỹ cao. Tuy nhiên so với gỗ thì tủ làm bằng kính dễ bị 
nứt, chỉ đựng được những tài liệu mỏng nhẹ, tài liệu mang tính trưng bày (Tủ 
sách trưng bày).
 Tủ, giá, kệ sách làm bằng sắt, thép, kim loại là một sự lựa chọn cho kho 
chứa bởi nó có độ bền, đựng được nhiều loại tài liệu và tạo sự lưu thông không 
khí tốt. Tuy nhiên giá được làm bằng sắt, thép cần được phủ sơn, bao bọc bên 
ngoài bằng các tấm kính, có cửa đóng tránh bụi bẩn, rỉ sét, chuột gián
 Ngoài việc lựa chọn vật liệu, thiết bị bảo quản cần được làm thật nhẵn, 
không có cạnh sắc và những chỗ lồi, không gây sự trầy xước, không có các đai 
ốc và chốt lộ ra. Thiết bị bảo quản phải đủ chắc, đảm bảo yêu cầu bền vững, tiết 
kiệm diện tích bảo quản để tài liệu không bị uốn cong hoặc vênh khi chứa đầy 
tài liệu. Các giá cần được chốt với nhau, chốt với sàn để không bị lung lay khi 
xếp tài liệu lên. Các giá cần được thiết kế 2 mặt (giá đôi), điều chỉnh được để có 
thể đựng nhiều tài liệu thuộc nhiều kích cỡ khác nhau đặc biệt là những tài liệu 
 7 không thể hỗ trợ cho chúng.
 Sách bìa giấy và sách bìa vải không nên xếp sát trực tiếp với sách bìa da 
bởi vì axít và dầu trong da khiến cho sách nhanh hỏng.
 Khi đưa tài liệu ra phục vụ bạn đọc cán bộ thư viện cần phải kiểm tra lại 
tình trạng của tài liệu. Nếu tài liệu bị hư hỏng thì tiến hành sửa chữa kịp thời. 
Tài liệu quý hiếm thì không cho bạn đọc sử dụng bản gốc mang về nhà mà khai 
thác, sử dụng trực tiếp tại phòng thư viện.
 Cán bộ thư viện phải tiến hành kiểm kê 1 năm một lần để kiểm tra lại số 
lượng và chất lượng vốn tài liệu trong kho. Từ đó lên kế hoạch bổ sung tài liệu 
mới để đáp ứng nhu cầu bạn đọc.
 3.2.5 Xử lý một số nguyên nhân phá hủy tài liệu
 * Hỏa hoạn
 Trong các nguyên nhân phá hủy tài liệu hỏa hoạn được coi là mối đe dọa
nguy hiểm hơn cả do tốc độ và tính tàn phá khủng khiếp của nó. Trong thư 
viện có vô số những thứ là nhiên liệu dễ cháy nổ như: sách, tủ, hệ thống điện 
Vì thế không xếp sách, tài liệu gần nguồn điện. Thư viện cần trang bị đầy đủ 
các phương tiện, thiết bị phòng chống cháy như bình khí CO2 hoặc loại bình bột 
tetreclorua cacbon, các dụng cụ và biện pháp chữa cháy thông thường như cát
 Học sinh không được mang các vật liệu dễ cháy nổ vào thư viện, giáo 
viên không hút thuốc lá trong phòng thư viện. Hệ thống điện phải đảm bảo, luôn 
luôn được kiểm tra, các thiết bị điện phải có đầu tiếp đất. Trong các ngày nghỉ 
lễ, tết cán bộ thư viện sẽ ngắt cầu giao điện hoặc khi ra về tắt các thiết bị không 
cần thiết.
 Khi xảy ra cháy cán bộ thư viện phải báo động, gọi xe cứu hỏa, huy động 
nhân lực chữa cháy. Không nên chữa cháy cho kho sách bằng nước vì nếu có 
dập tắt được lửa thì sách cũng khó có thể giữ được, cứu chữa được.
 * Xử lý tài liệu bị ẩm ướt
 Tài liệu có thể bị ẩm, ướt thời tiết, môi trường bảo quản không tốt. Các 
quyển sách phồng lên và biến dạng, các trang sách bị nhăn lại, mực bị nhòe, giấy 
dính bết lại với nhau. Nếu sau khi tài liệu bị ẩm ướt mà điều kiện khí hậu không 
đảm bảo thì sau 2, 3 ngày nấm mốc sẽ xuất hiện. Khi nấm mốc xuất hiện thì 
việc kiểm soát và loại bỏ chúng là vô cùng khó khăn để lại hậu quả lâu dài cho 
tài liệu. Cán bộ thư viện phải đưa ngay tài liệu bị ướt ra khỏi khu vực này rồi 
tiến hành làm khô tài liệu. Chúng ta có thể bật quạt để thúc đẩy nhanh quá trình 
làm khô tài liệu, hong khô sách. Khi quyển sách đã khô nhưng chạm tay vào thấy 
mát tay thì cần gấp sách lại đặt chúng nằm trên một mặt phẳng và nhẹ nhàng nắm 
 9 Đây là công việc thường xuyên nhằm khôi phục trạng thái ban đầu của tài 
liệu về mặt vật chất và thẩm mỹ, kéo dài tuổi thọ cho tài liệu. Đây cũng là công 
việc khó khăn và tốn nhiều công sức của cán bộ thư viện, đòi hỏi cán bộ thư 
viện phải có trách nhiệm cao đối với tài sản quý giá của thư viện.
 Cán bộ thư viện phải kiểm tra thường xuyên tình trạng của sách khi học 
sinh mượn và trả tài liệu để kịp thời sửa chữa, đóng lại những cuốn sách tài liệu 
bị rách, hư hỏng.
 Cán bộ thư viện kết hợp với các bạn trong tổ cộng tác viên thư viện 
tiến hành đóng và tu bổ sách đặc biệt là sách giáo khoa vào đầu năm học đảm 
bảo 100% học sinh có sách để học.
 3.3. Mối quan hệ giữa các giải pháp, biện pháp
 Các giải pháp, biện pháp này có mối quan hệ gắn bó mật thiết với nhau, 
hỗ trợ cho nhau nhằm một mục đích chung là bảo quản vốn tài liệu được lâu 
dài, lưu giữ những di sản văn hóa của dân tộc và của nhân loại, đáp ứng nhu cầu 
của bạn đọc. Nếu thiếu một trong những biện pháp này thì kết quả mang lại sẽ 
không như mong muốn và khó thực hiện được mục tiêu đã đề ra. Các giải pháp, 
biện pháp này phải tiến hành đồng thời, thực hiện thường xuyên, định kì 1 
tháng/lần do cán bộ thư viện kết hợp với đoàn thanh niên và các bạn trong tổ 
cộng tác viên thư viện thực hiện.
 Để công tác bảo quản vốn tài liệu mang lại hiệu quả cao thì trước tiên cán 
bộ thư viện phải đưa ra kế hoạch bảo quản ngay từ đầu năm học. Sau đó là 
phương pháp lưu giữ, cách sắp xếp tài liệu của cán bộ thư viện phải đúng 
chuyên môn nghiệp vụ, vệ sinh kho sách thường xuyên, xử lý một số nguyên 
nhân phá hủy tài liệu, giáo dục ý thức bảo quản vốn tài liệu cho bạn đọc.
 3.4. Kết quả
 Sau một thời gian áp dụng sáng kiến kinh nghiệm “Một số biện pháp 
trong việc bảo quản vốn tài liệu tại thư viện trường THCS Nguyễn Lân” thư 
viện trường THCS Nguyễn Lân đã có một vốn tài liệu phong phú, đa dạng 
đáp ứng được nhu cầu của bạn đọc ở thế hệ hiện tại và cả thế hệ mai sau. Sách 
được bảo quản tốt, lưu giữ cẩn thận và sử dụng được lâu dài. Tình trạng sách bị 
mất mát, hư hỏng, thất thoát trong quá trình sử dụng hạn chế đi rất nhiều. Đối 
với sách giáo khoa (sách trường học mới) thư viện đã đảm bảo 100% học sinh có 
sách giáo khoa để học ngay từ đầu năm học.
 Sau khi phát phiếu thăm dò ý kiến học sinh các em đã hiểu được vị trí, vai 
trò của sách đối với việc học tập, tầm quan trọng của việc bảo quản và giữ gìn 
sách. Kết quả đạt được như sau:
 11