Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp tăng cường năng lực lập trình Pascal cho học sinh trường THS Lương Thế Vinh

 ”Đề tài: “Một số biện pháp tăng cường năng lực lập trình Pascal cho học sinh trường THCS Lương Thế Vinh”
 I.PHẦN MỞ ĐẦU
 I.1 Lý do chọn đề tài.
 hư đã biết, trong giai đoạn hiện nay máy tính điện tử đã nhanh 
 Nchóng thâm nhập vào mọi lĩnh vực sản xuất, kinh tế và đời 
 sống xã hội. Tin học đã được ứng dụng rộng rãi trong mọi lĩnh vực từ các 
 ngành khoa học chính xác, khoa học cơ bản đến điều khiển tự động, 
 thông tin liên lạc, ... Ðặc biệt tin học được sử dụng nhiều trong công tác 
 quản lý như quản lý sản xuất, quản lý con người, quản lý tài nguyên, ... 
 Tin học được xem là một trong những ngành mũi nhọn, chiếm vị trí hàng 
 đầu trong chính sách kinh tế và khoa học kỹ thuật của các nước đã và 
 đang phát triển. Chính vì vậy việc giáo dục tin học ở trường phổ thông có 
 vai trò quan trọng vì việc giáo dục đó là nhằm chuẩn bị cho thế hệ trẻ 
 Việt Nam về mặt tri thức, kỷ năng, về mặt năng lực, trí tuệ và các phẩm 
 chất cần thiết giúp học sinh thích ứng với thời đại vi tính hóa. Giúp cho 
 học sinh sau khi tốt nghiệp nắm được một số yếu tố cơ bản của tin học. 
 Trong đó có một số em có khả năng sử dụng máy tính để xử lý thông tin, 
 dùng máy tính như một công cụ phục vụ cho việc học tập và hoạt động. 
 Xét về mặt năng lực, trí tuệ: Giúp phát triển nhiều phương thức, tư duy 
 liên hệ mật thiết với việc sử dụng kỹ thuật xử lý thông tin như: tư duy 
 thuật toán, tư duy điều khiển, tư duy ngôn ngữ,... Ðồng thời hình thành và 
 phát triển năng lực hoạt động trí tuệ nói chung như phân tích, tổng hợp, 
 khái quát hóa, trừu tượng hóa,... Để xử lí thông tin tốt và để nâng cao 
 năng lực học tập cho học sinh thì việc học ngôn ngữ lập trình pascal là 
 một nhiệm vụ hết sức quan trọng. 
 Tuy nhiên học sinh gặp phải rất nhiều khó khăn khi lập trình Pascal vì học 
sinh chưa chủ động rèn luyện cách trình bày thuật toán, các lập luận, những kiến 
thức được áp dụng trong quá trình lập trình nên dẫn đến thụ động, rập khuôn, thiếu 
tính sáng tạo. Do đó, học sinh mau quên những kĩ năng cơ bản ấy. Trong thực tế, 
theo chủ quan cá nhân tôi, tôi thấy điều cơ bản của việc dạy lập trình Pascallà tìm ra 
phương pháp dạy cho học sinh hiểu và tự giải những bài tập quen thuộc, cơ bản một 
cách rõ ràng, ngắn gọn, để từ đó học sinh liên tưởng, tìm tòi, vận dụng vào trong 
các bài tập liên quan hoặc cùng dạng. Vậy, làm thế nào để học sinh khắc sâu và vận 
dụng những kiến thức đã học để lập trình Pascal? Để trả lời câu hỏi này, tôi đã viết 
Người viết: Đinh Thị Thiên Nga Trường THCS Lương Thế Vinh Trang 1 ”Đề tài: “Một số biện pháp tăng cường năng lực lập trình Pascal cho học sinh trường THCS Lương Thế Vinh”
 II.1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VẤN ĐỀ
 - Đổi mới phương pháp dạy học theo định hướng tích cực hóa hoạt động học 
 tập của học sinh của bộ môn tin học đòi hỏi ở cả hai mặt học lý thuyết và kĩ 
 năng thực hành.
 - Cốt lõi của việc đổi mới phương pháp dạy học là giúp học sinh hướng tới 
 việc học tập chủ động, chống lại thói quen học tập thụ động; học sinh say 
 mê, hứng thú học tập một cách tích cực, tự giác và sáng tạo.
 - Việc dạy học phải bám sát vào chuẩn kiến thức, kĩ năng của chương trình 
 giáo dục phổ thông để xác định mục tiêu của bài học, chú trọng dạy học 
 nhằm đạt được các yêu cầu cơ bản và tối thiểu về kiến thức, kĩ năng, đảm 
 bảo không quá tải; mức độ khai thác sâu kiến thức, kĩ năng phải phù hợp với 
 khả năng tiếp thu kiến thức của học sinh; sáng tạo về phương pháp dạy học, 
 phát huy tính chủ động, tích cực, tự giác của học sinh tạo niềm vui, phấn 
 khởi, nhu cầu hành động và thái độ tự tin trong học tập cho học sinh; dạy học 
 thể hiện mối quan hệ tích cực giữa giáo viên với học sinh, giữa học sinh với 
 học sinh, chú trọng đến việc động viên, khuyến khích kịp thời tiến độ của 
 học sinh trong quá trình học, 
 - Việc học ngôn ngữ lập trình Pascal giúp cho học sinh có tư khoa học, logic, 
 tác phong sáng tạo, say mê học tập hơn. 
 II.2. THỰC TRẠNG CỦA VẤN ĐỀ
 a. Thuận lợi – khó khăn
 Thuận lợi: 
 Bộ môn tin học được ngành giáo dục quan tâm, có những chỉ đạo kịp 
 thời, quan tâm bồi dưỡng chuyên môn thường xuyên, cơ sở vật chất 
 tương đối đảm bảo: các phòng máy tính để dạy thực hành, máy chiếu, 
 Bộ môn Tin học đã được các cấp huyện, cấp tỉnh tổ chức kì thi học 
 sinh giỏi cấp huyện, tỉnh liên tục từ năm 2012 – 2013 đến nay cùng 
 với 8 bộ môn văn hóa khác. Từ đó tạo sự phấn khởi cho học sinh, phụ 
 huynh và giáo viên.
 Từ tổ bộ môn đến ban giám hiệu nhà trường thực sự quan tâm đến bộ 
 môn tin học, tạo mọi điều kiện trong khả năng của tổ, của nhà trường.
 Được sự tư vấn của chuyên viên công nghệ thông tin phòng giáo dục 
 huyện CưMgar.
 Đội ngũ giáo viên bộ môn Tin học nhìn chung còn trẻ, đầy nhiệt 
 huyết, yêu nghề mến trẻ.
 Bản thân tôi ngay từ những ngày đầu đứng trên bục giảng đã thực sự 
 quan tâm đến đề tài này.
 Sáng kiến kinh nghiệm này được bản thân tôi ấp ủ, chuẩn bị từ 
 những ngày đầu của năm học 2012 – 2013 đến nay , được sự trao đổi 
 về kiến thức cũng như kinh nghiệm với các đồng nghiệp, sự tham 
 khảo học hỏi trên mạng internet nên bản thân tôi đã phần nào tự tích 
 lũy cho mình một vốn kiến thức nho nhỏ đảm bảo cho sáng kiến kinh 
 nghiệm được hoàn thành. 
Người viết: Đinh Thị Thiên Nga Trường THCS Lương Thế Vinh Trang 3 ”Đề tài: “Một số biện pháp tăng cường năng lực lập trình Pascal cho học sinh trường THCS Lương Thế Vinh”
 chọn được đối tượng học sinh giỏi thực sự của bộ môn tin học còn gặp 
 rất nhiều khó khăn. 
 ❖ Học sinh khối 8 đã có sự thay đổi về tâm sinh lí lứa tuổi, mất tập trung 
 trong giờ học, nhiều em chưa tập trung trong việc học và làm bài ở 
 lớp cũng như ở nhà, giảm chất lượng của các kĩ năng “nghe – ghi – 
 nghĩ – nói” trong giờ học. Vì thế, năng lực tư duy logic của các em 
 chưa thật tốt. Vì thế, việc áp lý thuyết để lập trình và nhiều mảng kiến 
 thức khác đối với các em là một điều lạ lẫm, khó khăn. Hầu hết chỉ có 
 các học sinh khá, giỏi mới có thể tự làm đúng hướng và gần như trọn 
 vẹn yêu cầu của đề bài khi lập trình.
 c. Mặt mạnh – Mặt yếu
 Mặt mạnh.
 Đã đưa ra được nhiều giải pháp thiết thực để tiết học lập trình thực sự 
 mang lại hiệu quả;Từ đó tìm được học sinh giỏi của bộ môn để bồi dưỡng, 
 ôn luyện thêm cho học sinh.
 Đây là một vấn đề hay trong dạy lập trình Pascal, vận dụng được rộng 
 rãi, có giá trị sử dụng lâu dài và có thể tiếp tục mở rộng theo hướng chuyên 
 sâu hơn. Nội dung này là một phần kiến thức tuy ngắn gọn song được bao 
 hàm có thể áp dụng được trực tiếp vào giảng dạy trên lớp cũng như dạy tạo 
 nguồn kiến thức bồi dưỡng học sinh giỏi tin học cấp trung học cơ sở.
 Mặt yếu:
 Cách bày ở một số ít nội dung có thể gây cho học sinh lối mòn nếu học 
 sinh không thật chăm chỉ, thụ động. Nhiều bài tập nâng cao dễ làm cho học 
 sinh mắc sai lầm trong suy nghĩ, trong thuật toán, trong lập trình.
 d. Các nguyên nhân, các yếu tố tác động.
 Có thể nói khi giảng dạy tiết dạy thực hành, trên thực tế người dạy phải 
 trăn trở rất nhiều vấn đề:
 o Phải dạy như thế nào? Bố cục ra sao để việc học thực hành của học sinh 
 đạt hiệu quả? Làm sao để yêu cầu học sinh viết đúng thuật toán? Làm sao 
 để học sinh tìm ra thuật toán đúng khi viết chương trình? Học sinh đọc và 
 hiểu câu lệnh trong chương trình ra sao?
 o Thực tế cho thấy có nhiều nguyên nhân, nhiều yếu tố tác động tạo nên 
 những khó khăn, hạn chế nêu trên. Trước hết phải kể đến là ý thức tự giác 
 trong học tập của người học chưa cao, khả năng tự học, tự rèn của học 
 sinh hiện nay giảm sút nhiều, học sinh bị thụ động hoặc “bão hòa” kiến 
 thức vì học thêm, học ôn quá nhiều môn học. Nhiều học sinh chăm 
 ngoan, học giỏi, có ý thức rèn luyện và tự học cao. Các em ít có những 
 suy nghĩ sáng tạo khi làm bài tập khó hoặc khi làm bài tập sai thì động 
 lực để các em quyết tâm tự làm lại cho đúng chưa nhiều, còn chờ đợi giáo 
 viên sửa bài. Một điều nữa là việc lưu giữ (quá trình ghi nhớ), tái hiện 
Người viết: Đinh Thị Thiên Nga Trường THCS Lương Thế Vinh Trang 5 ”Đề tài: “Một số biện pháp tăng cường năng lực lập trình Pascal cho học sinh trường THCS Lương Thế Vinh”
THUẬT TOÁN:
 INPUT: DÃY CÁC SỐ: 1,2, ,99,100
 OUTPUT: Giá trị của tổng s= 1+2++99+100
Cách 1: 
Bước 1. S0
Bước 2. S s+1
Bước 101. Ss+100.
Cách 2. 
Bước 1. S0; i0.
Bước 2. ii+1.
Bước 3. Nếu i<=100 thì ss+i và quay lại bước 2.
Bước 4. Thông báo kết quả và kết thúc thuật toán.
Ví dụ 2:Tìm số lớn nhất trong dãy A các số a1, a2,, an.
Giáo viên cho học sinh nêu ý tưởng rồi chốt lại việc minh họa ý tưởng
Đầu tiên giáo viên cho học sinh nêu ý tưởng, sau đó minh họa trực quan hướng 
phân tích bài: Ta có thể hình dung các phần tử của dãy A lần lượt là các quả cầu 
như hình minh họa bên dưới (n = 5). Sau đó ta dùng biến Max để lưu giá trị phần tử 
lớn nhất của dãy A. Gán quả cầu đầu tiên cho biến Max, lần lượt so sánh quả cầu 
thứ 2, 3, 4, 5 với Max. Nếu quả cầu thứ i nào đó lớn hơn Max thì ta gán quả cầu thứ 
i cho max.
Sau cùng đưa ra thuật toán:
INPUT: DÃY A các số a1,a2,,an.
OUTPUT: GIÁ TRỊ MAX =max{a1,a2,,an}
Bước 1. Maxa1; i 1
Người viết: Đinh Thị Thiên Nga Trường THCS Lương Thế Vinh Trang 7 ”Đề tài: “Một số biện pháp tăng cường năng lực lập trình Pascal cho học sinh trường THCS Lương Thế Vinh”
 Kiểu Bộ nhớ lưu Phạm vi giá trị
 trữ 1 giá trị
 Real 6 byte 0 hoặc có giá trị tuyệt đối nằm trong phạm 
 vi từ
 2.9 x10-39 đến 1038
 Extended 10 byte 0 hoặc có giá trị tuyệt đối nằm trong phạm 
 vi từ
 10-4932 đến 104932
 kiểu kí tự:
 Kiểu Bộ nhớ lưu Phạm vi giá trị
 trữ 1 giá trị
 Char 1 byte 256 kí tự trong bộ mã ASCII
 kiểu logic:
 Kiểu Bộ nhớ lưu Phạm vi giá trị
 trữ 1 giá trị
 Boolean 1 byte True hoặc False
 Ngoài ra, bên Free Pascal còn có thêm: INT64 phạm vi từ -263 đến 263-1; Qword 
phạm vi từ -264 đến 264-1; phần này dành cho dữ liệu với phậm vi rất lớn.
– Các phép toán quan hệ (còn gọi là phép toán so sánh)
TÊN VIẾT TRONG PASCAL
Nhỏ hơn <
Nhỏ hơn hoặc bằng < =
Người viết: Đinh Thị Thiên Nga Trường THCS Lương Thế Vinh Trang 9 ”Đề tài: “Một số biện pháp tăng cường năng lực lập trình Pascal cho học sinh trường THCS Lương Thế Vinh”
 Writeln(‘dữ liệu’);
 Writeln(‘phép toán’);
 Writeln(phép toán);
 Writeln(biến);
 Writeln(biến:m:n);
 Writeln;
 Phân biệt lệnh write và writeln (lệnh viết ra màn hình).
 Write(mục1,mục2,, mục n);
 Viết ra các mục, không xuống dòng sau khi viết xong mục cuối cùng 
 là mục n.
 Writeln(mục1,mục2,, mục n);
 Viết ra các mục, sau đó đưa con trỏ xuống đầu dòng tiếp theo
 Giáo viên cần nhấn mạnh xuất dữ liệu và xuất giá trị của biểu thức, hay giá trị 
 của biến, 
 VÍ DỤ 1:
 VÍ DỤ 2:
 KẾT QUẢ
 Lệnh nhập dữ liệu
 Read(biến);
 Read(danh sách biến);
Người viết: Đinh Thị Thiên Nga Trường THCS Lương Thế Vinh Trang 11